Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Wybraneteoriepsychologicznewyjaśniająceagresjęiprzemoc
29
madzić,wybuchniewpostacizachowańagresywnychiniepożądanych.Freud
uważał,żenagromadzonąagresjęmożnarozładowaćwsposóbbezpieczny-po-
przezkatharsis,cooznaczaoczyszczenie,redukcjęnapięciapoprzezpłacz,słowa
lubinnesymboliczneśrodkiwyrazu64.
PoczątkowoFreudtraktowałagresjęjakojedenzobjawówinstynktówego.
Zbiegiemczasujegopoglądyuległyzmianie.Doszedłdowniosku,żeczłowiek
rodzisięzinstynktemśmierci.Instynkttenzwróconydowewnątrzprzejawiasię
wformieagresjiskierowanejnasamegosiebie,awdrastycznychprzypadkach
przybierapostaćsamobójstwa.Thanatoszwróconynazewnątrzprzejawiasię
wewrogości,sadyzmieiskłonnościachdodestrukcji.Freuduważał,żejedynie
strachprzedkarąhamujeprzejawyinstynktuagresji65.
TeoriaFreudajestkrytykowanagłówniedlatego,nieokreślaczynników
wyzwalającychagresję.ZdaniemWilliamaMcDougalla,instynktowiwalkitowa-
rzyszyuczuciegniewu,którejestimpulsemdoróżnychzachowańagresywnych
66.
McDougall,podejmującpróbęwyjaśnieniaetiologiiagresji,uważa,żeinstynkt
walkijestzjawiskiempozytywnym,ponieważpozwalautrzymaćdotychczasowy
stanposiadania67.Przedstawicielekoncepcjiinstynktowejzgodniwjednej
kwestii,mianowicietwierdząoni,żeinstynktagresjijestwrodzonyiniezmien-
ny,natomiastzachowaniaagresywne,wzbudzaneprzezinstynkt,mniejlub
bardziejpodatnenawpływyzewnętrzneimogąbyćmodyfikowaneprzezwy-
chowanie.Tezę,agresjajesttendencjąwrodzoną,instynktem
68,trudnozarów-
noobalić,jakicałkowiciepotwierdzić
69.ZdaniemJenöRanschburga,agresja
człowiekaniejestinstynktowna,stanowifunkcjęodruchównazespółbodźców
zewnętrznych,awjejpowstaniuszczególnieważnąfunkcjęspełniająnaszedo-
świadczeniazprzeszłościorazdoświadczeniaspołeczne70.
Przedstawicieleteoriiinstynktutwierdzą,żeagresjaniezostaławyuczona,
lecznabytawciągużyciakażdejjednostki.PierreBovet,obserwującbójki
dziecięce,doszedłdowniosku,żeoneczymświęcejniżtylkoreakcjąna
zaistniałąsytuację.Wedługniegoinstynkttosposóbdziałania,mającyswójcel
iużytecznośćdlaosobnikaczygatunku71.Warunkiśrodowiskaspołecznego,
awięcrównieżwychowanie,mogąwznacznysposóbmodyfikowaćowyinstynkt.
Agresjajestzachowaniemzłożonym,pojawiającymsięwokreślonychkontek-
stach.Ponadtowmózguznajdująsięstrukturynerwowe,któreprzyczyniająsię
64R.I.Gerring,P
.G.Zimbardo:Psychologiaiżycie...,s.578-582.
65S.Freud:BeyondthePleasurePrinciple.NewYork,W
.W
.Norton&Company,1990.
66W
.McDougall:OutlineofPsychology.NewYork,Scribner,1933.
67Idem:AnIntroductiontoSocialPsychology.London,Metrum,1926.
68K.Lorenz:Takzwanezło.Warszawa,PaństwowyInstytutWydawniczy,1972,s.360.
69K.Kmiecik-Baran:Młodzieżiprzemoc.Mechanizmysocjologiczno-psychologiczne…,s.16.
70J.Ranschburg:Lęk,gniew,agresja.Warszawa,WydawnictwaSzkolneiPedagogiczne,1993,
s.99.
71H.Pietrzak:Agresjaindywidualnaizbiorowawsytuacjinapięćikonfliktówspołecznych.
Rzeszów,WydawnictwoWyższejSzkołyPedagogicznejwRzeszowie,1992,s.8.