Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Istotnaróżnicapojawiasiędopierowkwestiiwyboruliterackiegomateriału.
WPowracającejfaliprzedmiotemzainteresowaniabyłynajwybitniejszeutwory
wdorobkuBolesławaPrusaiElizyOrzeszkowej.Fakttenwynikałnietylkozko-
niecznościreinterpretacjipozytywistycznycharcydzieł(tj.Lalki,NadNiemnem,
Placówki,Dziurdziów),alebyłtakżeuwarunkowanymocąeksplanacyjnąantro-
pologicznejteorii,którawwypadkutychwłaśniepowieściokazałasięszczególnie
duża.Wtakiejsytuacjikolejnymetapempostępowaniabadawczegojestpróba
rozszerzeniawstępnych(niejakowzorcowych)rozpoznańnateobszary,gdzieich
użytecznośćniewydajesię-przynajmniejprimafacie-jużtakoczywista.
Ztegowzględuwzakresiezjawiskzwiązanychzfunkcjonowaniemmimetycz-
negopragnieniapracaniniejszazawierainterpretacjezarównodziełpodejmu-
jącychdokładną,psychologicznąanalizęnp.zazdrości(takichjakEmancypant-
kiPrusaczyBraciaOrzeszkowej),jakitych-znacznieliczniejszych-powieści
iopowiadań,wktórychzagadnieniateulegająmarginalizacjialboniejednoznacz-
nejmetaforyzacji(ważnymrekwizytemjesttunp.lustro,cieńlubpostaćsobo-
wtóra).Jeślinatomiastponowniepodjętetuzostałyeksplikacjearcydzieł-Lalki
iNadNiemnem-tozamiartenwynikazpotrzebyuwzględnianiatychaspektów
(dotyczącychm.in.intertektualności,zasadysymetrii),którepoprzedniozostały
pominięte.Ichreinterpretacjapozwalanaprzekonującą,jaksądzę,prezentację
tezy,zgodniezktórąmimetycznysensznajdujepotwierdzenienawielupozio-
machorganizacjiutworu.
Szekspirowskicytat,jakiużytyzostałwtytuletejksiążki,wskazujenakwestię
dominującą,którawprowadzanajważniejszązmianę.Powracającafalaanalizo-
wałabowiemmechanizmykolektywnejopresji,uwzględniającetapgenezy,prze-
bieguiskutków,czylicyklpełnyorazzamknięty(nawetjeśli-jakwPlacówce-
niezostajeonzakończonyzbrodnią).Znamiennyjestprzytymfakt,iżerupcjatak
silnej,gwałtownejidziałającejkonsekwentnieprzemocyumiejscowionazostała
-iwPlacówce,iwDziurdziach-naterenachwiejskich.Kiedyjednakobiektem
zainteresowaniapisarzybędziecywilizacjaurbanistyczna-itozarównowkształ-
ciewspółczesnym(np.wSylwkuCmentarniku,Dzieciach),jakihistorycznym
(np.wMirtali,Faraonie)-wówczasokażesię,żeprocesywiktymizacyjnenieza-
wszeposiadajątakprzejrzystątrajektorię.Dlategonaciskzostajepołożonytuna
fazęwstępną,którazgodniezszekspirowskąintuicją-takwyraźniezaznaczo-
nąwDzieciach-koncentrujesięwokółrozpadu,degeneracjidotychczasowego
układuspołecznego.Polegaona,nieodmiennie,narozprzestrzenianiusięrozma-
itychresentymentów,antagonizmów,jakieprowadządowzajemnej,doskonale
symetrycznejorazwyniszczającejinterakcji.Natomiastcorazbardziejniepewna
iproblematycznajestsamakwestiawyboruofiary,któramiałabypodlegaćzbio-
rowejekspulsji;ajejprzeprowadzenieniejednokrotniejestalboniewykonalne,
albo-nieefektywne.
