Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIStanowiskoJ.Woronieckiegowobecniektórychnurtów...
tozagadnieniewzwiązkuzdyskusjąnatematroliśredniowiecznejkulturykatolickiej
wdziejachEuropyiświataS.Wielguspisałostatniom.in.:
Tośredniowieczeukułoniesłychanieważnepojęcia,bezktórychniemożesięobejść
żadennowożytnykierunekfilozoficzny,takiejak:natura,substancja,przyczyno-
wość,realność,finalność,uniwersalność,indywidualność,rozum,intelekt,dusza,
duch,świat,Bóg,prawonatury,istotapaństwa.WięzyF.Bacona(†1626),Koper-
nika(†1543),Szekspira(†1616),Kartezjusza(†1650),Spinozy(†1677),Hobbesa
(†1679),Locke’a(†1704),Leibniza(†1716),Wolffa(†1754)czyKanta(†1804)
ześredniowieczemsąniezmierniesilne,silniejszeniżowifilozofowieiuczenisami
sobietouświadamiali,iktóredopieropotomni,mającyszersząperspektywęhistorii
myśliludzkiej,sąwstaniedokładniezidentyfikować.
É
.Gilson(†1978)powiada,
że»niepodobnazrozumiećkartezjanizmu,niekonfrontującgostalezescholastyką,
którąongardzi,leczwktórejłoniesięsadowi,iktórąprzyswajasobietak,iżmożna
powiedzieć,żesięniąkarmi«[ł].Napoparcietezyodalekoidącejzależnościmy-
ślicielinowożytnychoddorobkuśredniowieczamożnaprzytoczyćwieledowodów.
[ł]Szesnastowiecznakrytykaśredniowieczapostawiłasztucznąbarierępomiędzy
umysłowościąeuropejskąaśredniowiecznąkulturą,uniemożliwiającprzezdługie
wiekiwłaściwąocenętejostatniej55
Zkoleio.Krąpiec,podejmującpolemikęznieuzasadnionymnagrunciemetafizyki
partykularystycznymtzw.wątpieniemmetodycznym,obecnymwfilozofiinowożytnej
takżewspółczesnej,pisze,żennieznaczyto[ł],byśmywkrytycepoznaniapewne
twierdzeniaprzyjmowalijako»dogmaty«.Przeciwnie,rozumbadakażdąrzecz,po-
dającwwątpieniejejbadanąwartość,abyprzezsprawdzenieisprowadzeniedorze-
czywistościuczynićjązrozumiałą,apoznaniuwmiaręmożliwościnadaćcharakter
pewności.Wątpieniewięcjestpotrzebne,leczniemaonospełniaćrolitowarzyszki
myśliijakcieńtowarzyszyćczłowiekowi,alemabyćjakbyzamierzonąhipotezą,którą
należyusunąćprzezgłębszeiuzasadnionepoznanie”
56
M.Jaworskidodajezaś,żeuproszczeniadokonywaneprzezpartykularystyczną
myślpokartezjańskąifilozofówbędącychjejzwolennikamiobcebyłymyślicielomśre-
dniowiecznymXIIiXIIIw.,którzydocenializnaczeniedlawspółczesnychiprzyszłych
kontynuatorówdziedzictwakulturowegopoprzednichpokoleń.Onibowiem,świadomi
55
S.Wielgus,Omicie»ciemnego«średniowiecznai»światłej«nowożytnościpolemicznie,[w:]tenże,
Zbadańnadśredniowieczem,Lublin1995,s.14-15.
56
M.A.Krąpiec,Realizmludzkiegopoznania,wyd.II,Lublin1995,s.64-65.
37
