Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
ArturSchopenhauer,Czworakikorzeńzasadyracjidostatecznej
§2.ZASTOSOWANIEPRAWJEDNORODNOŚCIISPECYFIKACJI
DOZASADYRACJIDOSTATECZNEJ
Otóżstwierdzam,żeostatnieztychpraw-mimotakprzemożnegozalecenia-sto-
sowanowzbytograniczonymstopniudogłównejzasadywszelkiegopoznania,za-
sadyracjidostatecznej.Choćmianowicieoddawnaiczęstojąustalanowsensieogól-
nym,toniemniejzaniedbywanonależytegowyodrębnianiajejnaderróżnychzasto-
sowań,zktórychwkażdymnabieraonainnegoznaczenia,iktóreprzetozdradzają
jejpochodzenieodróżnychwładzpoznania.Żejednakwłaśnieprzyrozważaniu
naszychwładzumysłowychstosowaniezasadyjednorodności-zzaniedbywaniem
zasadyjejprzeciwnej-zrodziłowieledługotrwałychbłędów,stosowaniezaśprawa
specyfikacjiprzyczyniłosiędonajwiększychinajważniejszychpostępów,otympo-
uczaporównaniekantowskiejfilozofiizwszystkimiwcześniejszymifilozofiami.Niech
będziemiwięcwolnoprzytoczyćpewienfragment,wktórymKantzalecastosowa-
nieprawaspecyfikacjidoźródełnaszychpoznań,tekstówbowiemuwiarygodnimoje
niniejszestarania.»Jestrzecząnadzwyczajważną,bypoznania,którecodoswego
rodzajuipochodzeniaodróżniająsięodinnych,odosobnićistaranniezapobiectemu,
żebyniespływaływjednąmieszaninęzinnymi,zktórymizwyklełącząsięwza-
stosowaniu.To,coczynichemikprzyrozdzialematerii,coczynimatematykwswej
czystejteoriiwielkości,tostanowiwjeszczewyższejmierzezadaniefilozofa,bymógł
wsposóbpewnyokreślićudział,jakipewienspecjalnyrodzajpoznaniamawskie-
rowanymnaróżnestronystosowaniuintelektu,oraz[ocenić]jegowłasnąwartość
iwpływ»2.
§3.UŻYTECZNOŚĆPODJĘTYCHBADAŃ
Gdybyudałomisięwykazać,żestanowiąceprzedmiottychbadańpodstawo-
wetwierdzeniewypływaniebezpośredniozjednego,aleprzedewszystkimzróż-
nychpodstawowychpoznańnaszegoumysłu,towyniknęłobystąd,iżkonieczność,
zjakąsięonoobnosijakoustalonaapriorizasada,takżeniejestjednaiwszędzie
tasama,lecztakwieloraka,jakwielorakiesąźródłasamejtejzasady.Wtakimzaś
raziekażdy,ktougruntowujenaowejzasadziewniosek,maobowiązekściśle
określić,naktórejzróżnych,leżącychujejpodstawkoniecznościopierasię,iozna-
czyćtękoniecznośćosobnymmianem(jaktozaproponuję).Mamnadzieję,żefi-
lozofowaniezyskaprzeztowniejednymnawyraźnościidokładności.Uważam
teżjaknajwiększą-osiągalnąprzezścisłeokreślenieznaczeniakażdegowyrażenia
-zrozumiałośćzanieodzownywarunekfilozofii.Zabezpieczytonasprzedbłędem
2[Krytykaczystegorozumu,s.614].
