Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI-Wprowadzenie
13
irozmyślnymzwodzeniem,iupewnikażdezdobytewzakresiefilozofiipoznanie,
nienarażającgo-wskutekpóźniejodkrytychdwuznacznościlubmylnegorozu-
mienia-naryzykoodrzucenia.Wogólekażdyprawdziwyfilozofbędzieszukał
wszędziejasnościiwyraźności,ibędziechciałsięupodobnićniedomętnego,rwącego
potoku,aleraczejdoszwajcarskiegojeziora,któreprzezswójspokójmaprzy
wielkiejgłębiwielkąprzejrzystość,tęgłębiędopierouwidaczniającą.Laclartéest
labonnefoidesphilosophes(jasnośćjestlistemkredytowymfilozofów),jakpowie-
działVauvenargues.Nieprawdziwyzaśfilozofniebędzieżadnąmiarąusiłował
-jakbyrzekłTalleyrand-wyrazićwsłowachswychmyśli,leczraczejukryćich
brak,apowstałązniejasnościwłasnegomyślenianiezrozumiałośćkwestiizrzucina
karbczytelnika.Towyjaśnia,dlaczegowniektórychpismach,naprzykładuSchel-
linga,dydaktycznytontakczęstoprzechodziwpołajanki,anawetzgórybeszta
sięczytelników,przewidującunichbrakzdolności.
§4.WAŻNOŚĆZASADYRACJIDOSTATECZNEJ
Jestonanadzwyczajważna,gdyżzasadętęmożnanazwaćpodwalinąwszelkiej
nauki.Naukaoznaczamianowiciesystempoznań,tj.całośćpoznańpowiązanych
zesobą,wprzeciwieństwiedozwykłegoichnagromadzenia.Cóżjednakinnego,
jakniezasadaracjidostatecznejłączyczłonyjakiegośsystemu?Towłaśniewyróż-
niakażdąnaukęodzwykłegoagregatupoznań,żejejpoznaniawynikająjedno
zdrugiegojakojegoracji.DlategojużPlatonmówił:kaigaraldoxaialalnIeią
oupollouaxiaieisin,śwąantiąautaądnsπaitiaąlogismω(etiamopiniones
veraenonmultipretiisunt,donecquisillasratiocinationeacausisductaliget-gdyż
iprawdziwemniemaniasąniewielewarte,pókisięichniezwiążeprzezdostarcze-
nieichracji,Menon3,s.385,edycjaBiponliego).Ponadtoprawiewszystkienauki
zawierająwiedzęoprzyczynach,zktórychdasięwyprowadzićskutki,apodobnie
iinnepoznaniaokoniecznościachnastępstwzracji,jakiewystąpiąwnaszych
dalszychrozważaniach.JużArystoteleswyrażatosłowami:pasaepistnmndia-
nontikn,nkaimetecousatidianoiaą,periaitiaąkaiarcaąesti(omnisintel-
lectualisscientia,sivealiquomodointellectuparticipans,circacausasetprincipiaest-
wszelkawiedzateoretycznalubwiążącasięjakośzteoriąmadoczynieniazracja-
miizasadami,Metafizyka4,V,1).Ponieważnaszestałeapriorycznezałożenie,że
wszystkomajakąśrację,uprawnianasdopytaniawszędzie»dlaczego»,możnaowo
»dlaczego»nazwaćmatkąwszystkichnauk.
3[Wydaniepolskie:Platon,dz.cyt.,t.I].
4[Wydaniepolskie:Arystoteles,Metafizyka,przeł.K.Leśniak,Warszawa1984].
