Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zniknięciepolskiejszlachtyirządyżydowskiego„szczepu”
25
zwyciężyćpotwora,którywostatnichdrgawkachusiłujestłumićdu-
chaludzkiego,rwącegosiękuprzyszłości”14.
uJeślitakabyłaatmosferawpostępowychkręgachinteligencjiwar-
szawskiejuschyłkustulecia,toNałkowski,zeswymniezłomnymcha-
rakterem,temperamentemwojującegointelektualistyitalentempisarza
polemicznego,posunąłsięzcałąpewnościąnajdalejwekspresjiuczuć,
jakieówproletariatmyślącychżywiłwzględemreakcyjnegomieszczań-
stwa”-pisałTomaszBurek15.Brutalnemetafory(uzgnilizna”
,upleśń”
,
ugniazdotrucizny”
,uwampiryludzkości”)nieodsłaniająwcaleniechęci,
zjakąNałkowskiodnosisiędoŻydów.ZgodniezestanowiskiemBurka,
porównującegopolemicznąnaturęstyluNałkowskiegodopełnegotem-
peramentujęzykaKarolaMarksa,Nałkowskidziękiswymatakującym
metaforompróbujewykorzystaćsytuacjęuciśnionegospołeczeństwa
żydowskiegoijegowielowiekowąniewolęuczynićprobierzemrozwoju
ioświecenia.OdpowiadamuHilaryNussbaum16:
Terazspołeczeństwomapełneprawożądaćodnasnakażdym
krokudowodównaszegoprzywiązaniadokraju,amymamyobowią-
zekokazaćsięgodnymitychpraw,któreminasjużobdarzonoizasłu-
żyćsobienaszempostępowaniemnacorazwiększezaufanie,bynam
danembyłopoświęcaćnaszeusługiwewszystkichgałęziachpaństwo-
wejsłużbyinakażdempolupracy17.
14Ibidem,s.392.
15T.Burek,WacławNałkowski,[w:]LiteraturaokresuMłodejPolski,
t.IV
,red.K.Wyka,A.Hutnikiewicz,M.Puchalska,J.J.Lipski,Kraków
1977,s.103.
16PracaNussbaumapochodzizroku1881,aJednostkaiogół…
Nałkowskiegozroku1904,niemożebyćtuzatemmowyożadnym
prawdziwymdialogumiędzymyślicielami.Wyimaginowanawymiana
poglądówpokazujeraczej,żepoobustronachbarykadyniebrakowało
ochotnikówdorozmówiżemogłysięonetoczyćprzyużyciupodobnych
argumentówiwdobrymporozumieniu.
17H.Nussbaum,SzkicehistorycznezżyciaŻydówwWarszawie.Od
pierwszychśladówpobytuichwtemmieściedochwiliobecnej,Warszawa
1881,s.262.
