Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
Rozwójhistorycznyusiłowania…
Początkowoczynnyżal1jakoinstytucjaprawna1występowałwyłącz‑
niewpostacipodokonaniowej.ZdaniemD.Gajdus,jużwIndiach,zaczasów
panowaniaBratanica,kodeksManou133stanowił,żesprawcauszkodzeniatamy
istratywody,oilenaprawiłuszkodzenie,niebyłkaranyśmiercią,ajedynie
płacił1000pana.Podobniezłodziej,któryukradłprzedmiotymałowartościowe
ioddałjewłaścicielowi,niepodlegałkarze.Takiezachowaniesprawców,pisze
D.Gajdus,połączonezoczyszczeniemmoralnympowodowałouwolnienieod
karyboskiejiludzkiej.Wprawiehebrajskim,opartymnadwóchkoncepcjach
odpowiedzialności:etyczno-religijnejiprawnej,abyuniknąćkaryBożej,zło‑
dziejmusiałsięprzyznaćdowinyiokazaćżal,abyzaśuniknąćkaryludzkiej
(prawnej)sprawcamusiałspontanicznieprzyznaćsiędopopełnionegoprzestęp‑
stwaizwrócićukradzionąrzecz,zanimpokrzywdzonyotymsiędowiedział134.
Takienograniczenie”czynnegożaluwyłączniedopostacipodokonaniowej
oczywiścieniedziwi,skorobardzopóźnopojawiłosięusiłowaniejakoodrębna
formastadialna.
Wprawierzymskim,wobecsporówcodoobecnościusiłowaniawówcze‑
snymporządkuprawnym,równieżkwestiaczynnegożalumusibudzićwątpli‑
wości.Zcałąpewnościąpraworzymskieuwzględniałoczynnyżalpodokonaniu
przestępstwa.Jednakczęściejstosowana1zewzględówpolitycznokryminal‑
nych1byłainstytucjaułaskawieniawobecsprawcy,którymanifestowałswój
żalichęćnaprawieniaszkody135.Wliteraturzemożnateżspotkaćinformację,że
ustawaXIItablicwprzypadkachmembrumruptum(ciężkieokaleczeniaciała)
przewidywałakarętalionu,jeślistronyniezawarłyugody136,coświadczyćmoże
acontrariooznaczeniuugodyiewentualnymczynnymżalu.
CzynnyżalznalazłodzwierciedleniewdwóchartykułachKorekturypraw
z1532r.(projektkodeksuprawapolskiego,przygotowanymnapoleceniesejmu
walnego,którynigdyniezyskałrangiustawy).PrzewidywałgoC.549wpo‑
stacidobrowolnegowydaniazbiegłegochłopaprzeznowegopana,uktóregosię
osiedlił.Zwrotrzeczyskradzionejuwalniałodkaryinfamii,jeśliniezachodził
przypadektrzykrotnejrecydywy137.
133R.Tokarczykzaznacza:nWdrugimokresie[kulturyhinduizmu1O.S.]1bramińskim,
odokoło1000dookoło400r.p.n.e.,głównąrolęodgrywalikapłani,bramini,obdarzeninad‑
zwyczajnymimocami.[…]Bramińskinurtkulturyprawnejhiduizmuzawierasięprzedewszyst‑
kimwsławnychprawachmanu1bliżejnieznanegoautoraprehistorycznego.Kultywowany
przezponaddwatysiąclecia,urósłdoogromnychrozmiarówtysięcytomówprawa,opartegona
spekulacjachduchownych,moralistówiprawników”.1R.Tokarczyk:Współczesnekultury
prawne.Kraków2003,s.2531255.
134D.Gajdus:Czynnyżal…,s.8.
135Ibidem,s.9110.
136B.Lesiński,W.Rozwadowski:Historiaprawa…,s.193.
137W.Uruszczak:Korekturaprawz1532roku…,s.32.
