Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DUważać,[...]abyśmyjakobydlętanieżyli”...55
Rzeczypospolitej5.Tenaktualizującysposóbodczytywaniaary-
stotelesowskiegodziedzictwadałosobieznaćtakżewówczas,
gdyprzedmiotemjegouwagibyłarelacjamiędzyczłowiekiem
azwierzęciem.
WnikającwarkanarozważańPetrycegozawartychwPrzydat-
kach,podkreślmy,żepodstawoweznaczeniemawnichzasada
stopniowaniadoskonałościontycznej,którastanowiłaosno-
węideiwielkiegołańcuchabytu(il.1),wywodzącejsięzfilozo-
fiigreckiejirozpowszechnionejwdawnejmyślieuropejskiej6.
To,żeistotaludzkapartycypujewformachżyciaprzypisanych
jestestwomusytuowanymnaniższychszczeblachdrabiny
bytu,potwierdzaontogenezaczłowieka:DIjakfilozofowiemó-
wią:Wmacierzyńskimżywociepierwejczłowiekżyjeżywotem
drzewiziół,potymżywotemzwierzęcym,potymżywotemludz-
kim”(PII420)7.ZtejracjiniektórewładzeDnamsąspólneze
wszytkiemiżywiącemi,jakowładzaodżywianiasię,podktórąsię
zamykarodzeniesobiepodobnegoirośnienie,abosąnamspól-
nezzwierzęty,jakowładzaczucia,abosąnaszewłasne,jako
władzarozumienia,myśli,wolej”(PI190).Wyższośćczłowieka
nadzwierzętamiwhierarchicznejstrukturzebytupolegawięc
natym,żeopróczduszy(władzy)wegetatywnej(odpowiadającej
zaodżywianie,wzrostirozmnażaniewszystkichistotżywych)
orazduszy(władzy)zmysłowej(uzdalniającejludziizwierzęta
dospostrzeżeńzmysłowychiruchu)posiadatakżeduszę(wła-
dzę)rozumną,dziękiktórejjestistotąpredysponowanądomy-
ślenia.Dladoprecyzowaniafilozoficznegokontekstuwywodów
Petrycegoprzypomnijmy,żestosunekmiędzytrzemarodzajami
duszyArystoteleswtraktacieOduszyzobrazowałzapomocą
analogiidozależnościzachodzącychmiędzyróżnymifigurami
geometrycznymi,zwracającuwagęnaDprzeciwzwrotnązakreso-
wość”8funkcjispełnianychprzezduszęwegetatywną,zmysłową
5
M.Żarowski,SebastianaPetrycegozPilznaprzestrogiiprzydatkidofilozofiiprzystojności
ludzkiej,„StudiaPhilosophicaWratislaviensia”2010,nr3,t.5,s.116–122.
6
Zob.A.O.Lovejoy,Wielkiłańcuchbytu.Studiumzdziejówidei,tłum.A.Przybysław-
ski,WydawnictwoKR,Warszawa1999.
7
Skróttenodnosisiędo:S.PetrycyzPilzna,Pismawybrane,t.1–2,oprac.W.Wą-
sik,PaństwoweWydawnictwoNaukowe,Warszawa1956,liczbarzymskawskazujetom,
aliczbaarabskastronę.WpracystosujęteżskrótUR,któryodnosidopozycji:W.Tyl-
kowski,Uczonerozmowywszystkęwsobieprawiezawierającefilozofiją,drukPiotrMichał
Łęskowski,Warszawa1692,liczbawskazujestronę.Kolejnecytatypodawanesązawska-
zanymiwydaniami.
8
M.Wesoły,Duszażywienna(wegetatywna)zwierzątwkoncepcjiArystotelesa,[w:]Czło-
wiekwświeciezwierząt–zwierzętawświecieczłowieka,red.K.Ilski,WydawnictwoNa-
ukoweUniwersytetuAdamaMickiewicza,Poznań2012,s.94.
