Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DUważać,[...]abyśmyjakobydlętanieżyli”...57
irozumną,jakteżuwydatniającwyjątkowośćjestestwobdarzo-
nychdusząrozumną-ludzi:
Zupełniepodobnieprzecieżrzeczsięmazduszami,jakzfi-
guramigeometrycznymi;bowiemjakwkażdejnastępnej
figurzegeometrycznejjestzawartapotencjalniefigurapo-
przednia-naprzykładwczworobokutrójkąt-takiwdu-
szyzmysłowejzawartajestduszawegetatywna.Dlatejteż
racjinależystaranniebadać,cowłaściwiewkażdejzosob-
na[grupie]jestduszą,naprzykładcojestdusząrośliny,co
człowieka,cozwierzęcia?Należyrównieżrozpatrzyć,dlacze-
go[dusze]takkolejnoposobienastępują;bezduszywege-
tatywnejbowiemniemaduszyzmysłowej,lecznaodwrót,
wroślinachistniejeduszawegetatywnaoddzielnieodduszy
zmysłowej[ś].Jeszczeinne,leczinajmniejlicznejestestwa
sąwyposażonewzdolnośćrozumowaniaimyślenia;tebo-
wiemspośródśmiertelnychjestestw,któreposiadajązdol-
nośćwnioskowania,mająwszystkieinnezdolności;lecznie
wszystkie,któremająjakąśztamtychzdolności,posiada-
jąjednocześniewładzęwnioskowania;owszem,niektórym
braknawetwyobraźni;innewreszcieoniejsamejżyją9.
ZgodniezujęciemarystotelesowskimPetrycykładzienacisk
nato,żeduszarozumnastanowidifferentiaspecifcaczłowieka.
Istotaludzkarealizujecelswegoistnieniadziękidyspozycjido
posługiwaniasięrozumem,cozasadniczoróżnijąodzwierząt,
gdyżczłowiekDsammiędzyśmiertelnemizwierzętyjestrozumu
uczestnikiem”(PI267).Uwypuklająctęróżnicę,pamiętajmy,że
nieprowadziłaonadodewaloryzacjizwierząt,bochoćDnaturabe-
stiomniedałabaczenia,jednakpewnyiprzystojnykonieckażde-
munaznaczyła,któregobyzawżdyniemaldostępowali”(PI23).
StudiującPrzydatkipodkątemrefleksjiPetrycegoodnoszą-
cychsiędorelacjimiędzyczłowiekiemazwierzęciem,musimy
zadaćsobiepytanieopochodzenieprzypisanejnamduszyro-
zumnej,decydującejonaszejsupremacjinadwszystkimiziem-
skimistworzeniami.Tezy,jakieodnajdujemywinteresujących
nastekstach,częściowonawiązujądoujęciazaprezentowanego
przezfilozoficznegomistrzaPetrycego-Arystotelesa,aczęścio-
woodniegoodbiegają.Zbieżnościiróżnicewtymwzględzieod-
powiadajądrogomnaturalistycznychisupranaturalistycznych
wyjaśnieńdotyczącychpochodzeniaduszyludzkiej,przyczym
wkoncepcjiantropologicznejpolskiegopisarzatadrugaekspli-
kacjamakluczoweznaczenie.
9
Arystoteles,Oduszy,tłum.ioprac.P.Siwek,PaństwoweWydawnictwoNaukowe,
Warszawa1988,s.81.
