Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pitarus,Scholz,Franz
Czeremcha
Mielnik
Mielnik
Milejczyce
Milejczyce
Koster—żandarmzabityprzezpartyzantów
Narew
Narew
komendantKleinke
Narewka
Orla
Orla
komendantBuhlerlubBiller,Richter,Holm,Krum,
Behrent,Saja,Golf,Mazanek,Paulis
Prużana
(obecnie
Białoruś)
Międzylesie,pow.
Prużana
Ratajczyce
(obecnie
Białoruś)
Ratajczyce
6–10osób
Siemiatycze
Siemiatycze
komendantDomorstof,AdolfRudolf,WilhelmKaiser,
RudolfHohstein,vonMorstein
Ostrożany
Motzko,Gral,Agron
Suchopol
Suchopol
Szereszów
Szereszów
Wierzchowice
Wierzchowice
Wysokie
Litewskie
(obecnie
Białoruś)
WysokieLitewskie
Wyszki
Wyszki
komendantWalterJessoraz3żandarmów
Współpracazposterunkiem:sołtysJakimSzatyłowicz*
WładysławMarkowski*
WładysławZelewski*,
KonstantyPachwicewicz*
AnatolWerpeński*,MichałJaniuk*
EdwardSzlędak*[Szlendak]
agentposterunkużandarmeriiJanBobik*,szucmani:PiotrBatura*,DanielKozłowski*,Józef
Nazarewicz*,MichałJarymowicz*,WłodzimierzNaumiuk*,MikołajGonta*,PiotrKubajewski,
MetodyFedorowicz
MikołajKienda*,G.Jarowicz,N.Michniewicz,W.Garmotny,FiedorPostojałko
JanLichota*,JózefLichota*,AntoniMazur*,WincentyWojewódzki*,KolazRatajczyc,
AndrzejzBuczebla,JanRepting,ChodkazkoloniiŚwiszczewo,LeonzeŚwiszczewa,
StanisławPawlonka
komendantHermanReschke,JózefFleks*
AntoniOchrem,StanisławWójtowicz*
komendantpolicjiSzahin(?),AntoniOchrem*,FranciszekKuźmicki,Zerdziwski(?)
MarianŻuchowski*,
oddelegowanychczasowokilkuzWysokiegoLit[ewskiego]
JanCharyton*,PiotrDziekan,Markiewicz,AntoniMazur,WładysławCzeropski*,Wincenty
Wojewódzki,Chrustowski,Droździnski,AntoniJackowiak*,BorysBorycki,WładysławWitak,
CzesławDepkiewicz[Dubkiewicz]
WładyslawMaryszczuk(?)
komendantWalterJess,JohannZöllner,WilliWilkopf,Otto
AleksanderLipski,StanisławUłaszonek,JanWilczyński,KazimierzBronisławKocłajda
Alexander,AlfredBothe,AlfredLeder,Sakowski,Herbert
Beutel,OttoNeuhaus,Marmula
Gwiazdkąoznaczononazwiskaszucmanów,którympowojniewytoczonoprocesy.
Źródło:AIPNBi,1/1647,Aktaśledztwiprocesów,SzucmaninaposterunkachpowiatuBielskPodlaski.
Topczewo
Tabela1zostałasporządzonagłównienapodstawiezeznańpolskichszucmanów,dlategodaneoniemieckichżandarmach
częstoograniczająsięjedyniedoimienia,nazwiskaczyprzezwiska,czasemopisuwygląduzewnętrznego.Powojniepolskie
prokuraturywystąpiłydoniemieckichowydaniekilkudziesięciubyłychżandarmów,żadnegojednaknieudałosięodnaleźć(albo
jużnieżyli)iżadenniestanąłprzedsądem.Szucmanirekrutowanibylispośródmieszkańcówpowiatu—katolików
iprawosławnych,przeważniezzaledwiepodstawowym,kilkuklasowymwykształceniem.Powojniezeznawali,żenajczęściej
wstępowalidopolicjipodpresją132lubzbiedy133.Jedenznichnastępującoopisałumundurowanie:„koloruzielonego,aprzy
czapcemiałemprzypiętyorzełniemieckizeswastyką.Brońmiałemdługą—karabinholenderskiwrazzamunicjąwilości
5do10sztuk”134.Zapracęnaposterunkuwypłacano30135(albo120136)marekmiesięcznie,polegałazaśprzedewszystkim
naposzukiwaniupowsiachosóbpędzącychsamogon137,obławachnapartyzantówizbiegłychjeńcówsowieckich138,wyjazdach
wterenwreakcjinainformacjemieszkańców139—częstowsprawieukrywającychsięŻydów.AkcjamidowodziliNiemcy,
abraliwnichudziałwspólniepolicjanciiżandarmi140.ZobrazuSchutzpolizeiprzedstawionegowzeznaniachoskarżonych(co,
rzeczjasna,możewynikaćzsytuacji,wjakiejsięznaleźli)możnawnioskować,żetaformacjawykazywałastosunkowomało
własnejinicjatywy141;byłaraczejreaktywnaniżaktywna,coróżnijązdecydowanieodpolicjiwGeneralnymGubernatorstwie.
OroliszucmanówwzagładzieŻydówbędziemowadalej.
POLSKAKONSPIRACJAWOKRESIEOKUPACJINIEMIECKIEJ
ZorganizowaniekadrowejkonspiracjinaBiałostocczyźniezajęłowielemiesięcy.OkręgBiałystokAKzostałutworzonywlutym
1942r.ObwódAKBielskPodlaskinależałdoInspektoratuI,ajegokomendantamiod1941r.bylikolejnopor./kpt.artylerii
BolesławRzepniewski„Syty”,„Zajęty”,por.służbystałejStanisławPopławski„Głuchowski”,anastępniepor.saperówLudgard
Miniakowski„Kmicic”.Dostycznia1945r.ArmiaKrajowabyłanajliczniejsząpolskąorganizacjąkonspiracyjną
naBiałostocczyźnie.Podkoniecokupacjijejstanliczbowyszacowanonatymobszarzenaponad30tys.ludzi.Około7tys.miały
liczyćNSZ,3tys.NOW,aoddziałyBCh1tys.zaprzysiężonychczłonków.Wczerwcu1944r.większośćorganizacji
konspiracyjnychwramachakcjiscaleniowejpołączyłasię,wchłaniająctakżemniejszeorganizacjelokalneipodporządkowując
sięAK(częśćNSZdołączyładonichostatnia—wpaździerniku1944r.).PrasapodziemnaAKnaterenieokręgubiałostockiego
wzasadzieograniczałasiędodwóchtytułów:wydawanegoprzezBIPKGAKdwutygodnika„Informacja”oraztygodnika
„BiuletynInformacyjnyZiemiPodlaskiej”142.
CelemstrategicznymAKwregionie—podobniejakwcałejPolsce—byłoprzygotowaniedoakcji„Burza”,czyli
powszechnegopowstaniazbrojnegoprzeciwkoNiemcomprzedwkroczeniemArmiiCzerwonej.Wwymiarzepraktycznym
oznaczałotodziałaniawywiadowcze,propagandowe,dywersyjneisabotażowe.Meldunkisytuacyjnesporządzaneprzez
poszczególneplacówkidotyczyłysprawoperacyjnych,wojskowych,politycznychigospodarczych.Podawanownich
charakterystykilokalnychfunkcyjnychNiemcówiichwspółpracowników,np.polskichszucmanów143,ruchywojsk
niemieckich144,ilościzbożazebranego,sprzedanegonamiejscuorazwywiezionegodoRzeszy145,informowanoosytuacji
politycznejwokolicy.Naprzykładwlistopadzie1943r.,polikwidacjigettwregionie,szefwywiaduplacówkiJarosław
Gorczyńskips.„Pokraka”meldował:„ludziebardzopodnieceniwypadkami,jakiemiałymiejscewcałymOkr[ęgu]Białostockim.
Jedynympragnieniemwszystkichjest,żebyniedaćsięwydusić,takjakwyduszonoŻydów”146.
WramachakcjidywersyjnychpodziemielikwidowałoPolakówwysługującychsięNiemcom,zdrajców,szpiclówGestapo,
kolaborantów,ponadtozaśagentówkomunistycznych147.Polskiepodziemieinteresowałosiębowiemnietylkodziałaniami
Niemców,lecztakżepoczynaniamidrugiegowroga—Sowietów.KomendantSiłZbrojnychTadeuszKomorowski„Bór”zalecał
wspecjalnejinstrukcjiz23grudnia1943r.inwigilacjęirozpracowywaniewszelkichśrodowisk,któreulegaływpływomideologii
komunistycznej,adoktórychzaliczanozjednejstronyArmięCzerwoną,GL,ALiPAL,zdrugiej„zwykłebandyrabunkowe,
rekrutującesięzelementuprzestępczegolubzdemoralizowanegowojną”oraz„bandymieszaneżydowsko-sowiecko-
polskie148,cooczywiściemusiałomiećkonsekwencjedlastosunkupolskiegopodziemiadopartyzantkiżydowskiej.
PartyzantkapolskanaBiałostocczyźniezaczęłasięorganizowaćwdrugiejpołowie1942r.149Początkowobyłytoniewielkie
grupy,którestałysięliczniejszewiosną1943r.,apodkoniecrokuwokręgu„istniałokilkanaścieoddziałówpartyzanckich,
liczącychłącznie220żołnierzy.Wczerwcurokunastępnegoprzedprzystąpieniemdoakcji«Burza»woddziałachbyłojużokoło
2000partyzantów.NajwięcejoddziałówistniałonaterenieobwodówSuwałkiiAugustów,woparciuoPuszczę
Augustowską”150.Wpowieciebielskimniesformowanowiększychoddziałówpolskiejpartyzantki.SilnapartyzantkaAKdziałała
bardziejnawschódipółnocodBielskaPodlaskiego—przedewszystkimnaWileńszczyźnieiNowogródczyźnie,ana
BiałostocczyźniewokolicachŁomży,Suwałk,AugustowaiGrajewa.
PARTYZANTKASOWIECKA
