Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
i,„żegnającsięznakiemkrzyża,modliłasię,przypominającsobiewszystkiemodlitwyhebrajskie,którepamiętała.Zasnęła
wkościele.Śniłajejsięmatka,któradałajejpaczkępapierówipowiedziała:«terazbędziecijużdobrze,pilnujtychpapierów».
Obudziłasię,szukająctorebkidoschowaniadokumentów”394.UbranajakchłopkaposzładourzęduwGrodziskuiwyrobiłasobie
papierynaWalentynęZajcew,córkęradzieckiegooficerastacjonującegowichdomuwokresieokupacjisowieckiej.Zpapierami
wróciładogospodarza,któryobiecałjejpracę—przyszłaakuratwchwili,gdyNiemcygoaresztowalizapędzeniebimbru.Przy
okazjizgarnęliteżBatszebę—okazałosię,żenaposterunkużandarmeriiwPobikrachpotrzebująkogośdosprzątania.Itak
Batszebaodstycznia1943r.sprzątała,pomagaławkuchni,gotowaładlażandarmówniemieckich.Wpołowie1943r.
dziewczynęwzięładoswojegogospodarstwawPrusachWschodnichNiemkaGerdaKossak,wcześniejzatrudnionawmajątku
wPobikrach.TamBatszebajakoWalentynaZajcewdoczekałakońcawojny.ZasowieckąsierotęIwanaOrłowapodawałsię13-
letniSzajaWiprawnikpoucieczcezgettawCiechanowcu.Wpołowie1943r.razemzRosjanamipracującymiwokolicyznalazł
sięwwięzieniuwŁomży,skądtrafiłnarobotydoPrusWschodnichibyłzatrudnionydokońcawojnyjakoposługaczuoficera
SS395.NatomiastEsteraDrogicka(zdomuSiemiatycka)postracierodziny396,zaopatrzonawdokumentykupione
odBiałorusinki,postanowiławyjechaćdoPrusnaroboty,wczympomógłjejsołtysMalinowaEdwardMalinowski(przyokazji
jąograbił)—iwgrudniu1942r.trafiładoRastenburga(Kętrzyna)jakopomocdomowawniemieckiejrodzinieFittkau.Nietylko
poznałatamswojegodrugiegomęża(Polaka,którytakżebyłnarobotach),leczrozwinęładziałalnośćhandlową,przesyłając
Malinowskiemupaczkizrzeczaminasprzedaż.Odwiedziłago,gdyjechałanaurlop„dodomu”.Zdawałasobiesprawę,żejest
onwspółwinnyśmiercikilkudziesięciuŻydów,którzyukrywalisięwlesieizostaliwydaniNiemcom,mimotonajegoprocesie
powojniezłożyłafałszywezeznaniawjegoobronie397.
PRZEŻYLIWPARTYZANTCE
Spośród322Żydówocalałychnatereniepowiatubielskiegoconajmniej26przeżyło,walczącwpartyzantce.Wruchuoporu
działałowięcejŻydówzpowiatu,leczczęśćznichzginęła.Ginęlinajczęściejwwalce,aniewydaniczyzamordowaniprzez
sąsiadów.Wtejstrategiiprzetrwaniazawartajestsprawczość,samodzielność,aktywnośćpodyktowanazasobami,takimijak
przekonanieowłasnejskuteczności,możliwościwpływunawłasnylos—tenrodzajniezależności,jakiejbrakowałowopisanych
wcześniejstrategiachprzetrwania.
W1942r.okręgbiałostockizostałogłoszonyprzezHimmlera„obszaremwalkizbandami”(
Banden-Kampf-Gebiet
)398,gdzie
partyzancimieli„byćbezlitośniewyeliminowaniwwalcelubpodczaspróbucieczki”399,asądydoraźneszybkoibezwzględnie
karałyzapomocimudzielaną400.5maja1942r.landratpowiatubielskiegowydałodezwę,wktórejczytamym.in:„Ktonosi
przysobiebezupoważnieniabrońibędzienatymprzyłapany,zostanierozstrzelanynamiejscu.Ktostawiaopórbędącym
wakcjiorganombezpieczeństwaalboniestajenawezwanieiniepodnosirąkdogóryorazktozapewniaczłonkomband
pomieszczenieischronienie,zostanierozstrzelany.Ktoznanazwiskobandytyibezwzględunaprzyczynynieuczyni
doniesienia,zostanieukaranyśmiercią.[…]Obowiązkiemludnościjestnatychmiastowemeldowanieniemieckimwładzom
policyjnymoosobach,którerozpoznałajakoprzynależnedoband[…]”401.MiesiącpóźniejwewsiRajsk„zamordowanizostali
przezdywersantówsowieckichdwajprzebywającytamnawycieczcekolejarzeniemieccy.Wdwadnipotym[16czerwca
1942r.]karnaekspedycjaniemieckaspaliłaRajskiszeregwsipobliskichorazrozstrzelaławokolicy140mężczyznimnóstwo
kobietztegoterenuwysłanonarobotywRzeszy”402.
Zawszelkieprzejawyoporu,działaniakonspiracji,zapomaganiezbiegłymjeńcomczypartyzantomNiemcystosowaliterror,
byzastraszyćiwymusićposłuszeństwomieszkańcówokupowanychziempolskich.Ludnośćcywilnabyławsytuacjibezwyjścia:
cokolwiekzrobiła—byłtozływybór.Zaudzieleniepomocypartyzantomgroziłajejsurowakara,nieudzieleniezaśpomocy
takżeniosłozesobąryzyko,gdyżpartyzancibyligotowibraćsiłąto,czegopotrzebowali,aponadtograbićipodpalać.
Podkoniec1942r.wpowieciebielskimdziałałygrupypartyzantkisowieckiejitworzyłasiępartyzantkapolska—obiezależne
odzaopatrzeniawżywnośćuchłopówiwalczącezNiemcami.Pomiędzytymisiłamiznaleźlisięwyjęcispodprawa
iposzukującyratunkuŻydzi.Wtrzechmiejscachpowiatuuformowałysięoddziałypartyzanckie,wktórychwalczyliŻydzi:
wokolicyDrohiczyna/Siemiatycz,BrańskaorazPrużany.Genezażydowskiejpartyzantkijestdwojaka.Częśćbojowników(model
drohicko-siemiatycko-brański)byłapowiązanazgromadamiuciekinierówzgett,rekrutowałasięspośród„grupprzetrwania”—
togrupymłodych,którzystopniowostalisiępartyzantami:kiedyudałoimsięzdobyćbroń,używalijejwsamoobronie,stawali
sięobrońcamipozostałychŻydów,azbiegiemczasuprzekształcalisięwregularnychpartyzantów,zachowującprzytymstałe
więzizukrywającymisięŻydami.
