Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Wróćmydopojęć.Napoczątkuzaznaczmy,iżczyminnymjestkoncepcja
pojęcia,czyminnymonosamo.Jestwieletypówpojęć.Poszczególnetypy
sąprzedstawianenagruncieodpowiednichkoncepcji.Jeśliwliteraturzepsy-
chologicznejjestnp.klasycznakoncepcjapojęć,wramachktórejprzedsta-
wianesąargumentyzaistnieniempojęćklasycznych,wówczasnależyuznać,
iżsamakoncepcjajestopisemtypupojęcia—wtymprzypadkuklasycznego.
Dlaułatwieniaprzyjmujemypodobnąterminologię:koncepcjapojęćproto-
typowadotyczypojęćprototypowych,koncepcjaegzemplarzowa—egzem-
plarzowych.Pojęciaklasycznemogąwystępowaćwtrzechwersjach:standar-
dowejiwówczasbędąnazywaneDpojęciamilogicznymi”(budowanesąna
podstawiecechkonstytutywnychwrozumieniuAjdukiewicza1975),onto-
logicznejibędąokreślanejakoDpojęciamodalne”(cechykonstytutywnesą
tesamewewszystkichświatachmożliwych)orazwersjiteoriopoznawczej
iwówczasbędąnazywaneDpojęciamiopartyminacechachwyznaczonych
przezteorie”(cechykonstytutywnesąwyznaczoneprzezteorie).Oprócz
tegowyodrębniamypojęciapodstawowe.Najważniejszanapoczątkunauki
językajestzdolnośćbudowaniazbiorówprzedmiotówpoziomupodstawo-
wego(instruowanynajpierwwyodrębniapsa,aniessakaczyteżjamnika;
czerwień,aniebarwęlubindygo;relacjęwyższyod,anierelacjęwogóle
czyteżrelacjęwyższyo5cmod;poziompodstawowyzostanieszczegółowo
omówionywrozdziale3.).Wstępniezbiorypoziomupodstawowegoscharak-
teryzujmyjakote,któresąnajwcześniej(lubktóresąjednymiztych,które
sąnajwcześniej)budowane,dlaktórychnajwcześniejwprowadzasięnazwy
iktóresątworzonenienapodstawiecech,lecznapodstawierelacjipodo-
bieństwaogólnego.Opierającsięnapodobieństwieogólnym(używamytakże
nazwyDpodobieństwopercepcyjne”)przedmiotówocenianychdoprzed-
miotówwydatnychfizjologicznielubważnychkulturowo,budujesiępo-
jęciapodstawowe(np.Rosch1977,1978;Berlin1978)
7
,któreniesąreduko-
7Największątrudnościąbyłoustaleniewpracachpsychologównajważniejszychidei
dotyczącychposzczególnychrodzajówpojęć.Najczęściejpojawiałosiękilkatez,któreau-
torzywygłaszalijakocharakterystykijednejkoncepcjipojęćklasyfikujących,a,naszym
zdaniem,byłytowstępneopisyróżnychkoncepcjipojęć.Itak,Rosch(np.1978)formuło-
wałatezy,którecharakteryzowały,naszymzdaniem,nietylkopojęciaprototypowe(np.
stwierdzeniaocechachtypowych),aletakżepodstawowe(np.wypowiedzionaturalnych
przerwachmiędzykategoriamipoziomupodstawowego).Tasamauwagadotyczypracy
Brooksa(1978),którazawiera,naszymzdaniem,opisydwóchrodzajówpojęć:podstawo-
wego(np.stwierdzeniaopodobieństwieogólnym)orazegzemplarzowego(np.wypowiedzi
ogromadzeniuinformacjiocechachindywiduowychprzedmiotu),aniejednego−egzem-
plarzowego,jakuważająniektórzyautorzy(Machery2009).Jeśliwięcbędziemypisać,iż
wyodrębniamypojęcietakieatakienapodstawiepracy(czyteżprac)takiegotoatakiego
autora,tooznacza,żewowejpracy(czypracach)odnajdujemyideewyróżnionejprzeznas
koncepcjipojęcia(nieoznaczatojednak,pozawyjątkami,iżnaszerozwiązaniasąwpeł-
nizgodnezwszystkimitezamizawartymiwpracybadacza,naktóregosiępowołujemy).
15
