Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Tytułtejksiążki:Dlaczegoistniejeraczej„Ja”niż„to”?nasuwaoczywisteskojarzenia
zesłynnympytaniemLeibniza:„dlaczegoistniejeraczejcośniżnic?”.Leczrozważa-
niazawartewniniejszejpracyniebędąprostymkomentarzemdotegozdania.Jedyne,
cobędąchciaławykazać,tofakt,żemyślicieleindyjscyprzyjmowaliistnienieabsolut-
nejrzeczywistości–sat–jakopojęcieracjidostatecznej1.Wszystkierozważaniabędą
prowadzoneprzedewszystkimnapodstawiefragmentówklasycznychUpaniszad,
interpretowanychzperspektywyadwaita-wedanty,doktryny„niedwójni”.Według
wykładnitejszkoły,tylkobytabsolutny–sat–jestrzeczywiścieistniejący,arzeczy-
wistośćempiryczna,jakobędącajedyniejegoprzedstawieniem,jestwartościowana
jakomającaniższystatusontologiczny.Wymiarsatjestwymiarempozaempirycznym,
niemożliwymdoadekwatnegookreśleniaaniujęciawjakiekolwiekkategorie.Naj-
częstszymiterminamitechnicznymi,używanymiwfilozoficznymjęzykuIndusówna
określeniebytuabsolutnegojest
˜
tman,gdyprzyjmujemyperspektywępodmiotową,
orazbrahman,gdyprzyjmujemyperspektywęopisurzeczywistościwjejwszechtotal-
ności.Wedługadwaity,zachodzipełnatożsamośćpomiędzyatmanemabrahmanem,
możemytuzatemmówićobardzoradykalnymmonizmie.Dlategoniemaostatecznie
różnicyontologicznej,aściślejmówiąc–metafizycznej2,pomiędzywymiaremabso-
lutnymiempirycznym;jesttoraczejwartościowaniezpoziomuepistemicznego.Jak
będęsięstaraławykazać,bytabsolutnyjestnietylkoczystym,pełnymistnieniem,
świadomością,aletakżezasadąpodmiotowości.Myślicieleindyjscyprzypisywalista-
tusistnieniatylkorzeczywistościpodmiotowej,arzeczywistośćempirycznąuważaliza
działającąibytującą,niezewzględunasiebiesamą,alezuwaginaistnieniepodmio-
tu3.Idlategoówpodmiot,któregoistotawedługadwaityjestpozaempiryczna,jest
1„Dotychczasmówiliśmyli-tylkojakofizycy,teraznależywznieśćsiędometafizyki,posługującsiętą
niedośćwykorzystanąwielkązasadą,któragłosi,żenicniepowstajebezracjidostatecznej,czyliżenie
dziejesięnic,wodniesieniudoczegoktośznającyrzeczyniemógłbypodaćracjidostatecznej,tłumaczą-
cej,dlaczegodziejesięwłaśnietak,anieinaczej.Poprzyjęciutejzasadymamyprawozadaćpytanie
pierwsze,któretakbędziebrzmiało:Dlaczegoistniejeraczejcośniżnic?Nicniejestprzecieżprostsze
iłatwiejszeniżcoś.Cowięcej,dopuściwszy,żerzeczypowinnyistnieć,trzebapodaćrację,dlaczegopo-
winnyistniećtak,anieinaczej”.G.W.Leibniz,Wyznaniewiaryfilozofa,tłum.S.Cichowicz,Państwowe
WydawnictwoNaukowe,Warszawa1969,s.288.
2Doskonałąanalizępojęć:metafizyka/ontologiaprzeprowadzaWładysławStróżewskiwswojejksiąż-
ceOntologia,WydawnictwoAureus,WydawnictwoZnak,Kraków2003,s.19–23.
3„Takodwracasięzwykłysenssłowabyt.Byt,którydlanasjestpierwszym,samwsobiejestczymś
wtórnym,tzn.jesttym,czymjestjedyniew«odniesieniu»dopierwszegobytu.Niejesttak,jakgdybyślepy
porządeksprawiał,byordoetconnexiorerummusiałysiędostosowywaćdoowychordoetconnexioide-
arum.Realność,zarównopojedynczowziętejrzeczy,jakrównieżrealnośćcałegoświata,pozbawionajest
wsposóbistotny(wnaszymścisłymsensie)samodzielności(Selbständigkeit).Niejestwsobieczymś
absolutnymiczymś,cowtórniewiążesięzczymśinnym,leczwabsolutnymsensiejestniczym,niema
wcależadnej«absolutnejistoty»,maznamię(Wesenheit)czegoś,cozasadniczojestjedynieczymśinten-
cjonalnym,jedynieczymśuświadamianym,świadomościowoprzedstawionym,pojawiającymsię(Ersche-
inendes)”.E.Husserl,Ideeczystejfenomenologiiifenomenologicznejfilozofii,tomI,(94),Państwowe
WydawnictwoNaukowe,Warszawa1975,s.151.
