Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DLACZEGOZEBRYNIEMAJĄWRZODÓW?
26
zlicznymiweterynarzami,zajmującymisięzebramiwogrodachzoologicznychwBrookfield,Bronx,
National,PhiladelphiaiwSanDiego,wrzodysąuzebrniezwyklerzadkie.Mogąsiępojawićjedynie
uzwierzątprzeżywającychbardzopoważny,całkowicienienaturalnystres(np.pierwszytransportdo
ogroduzoologicznego),aletojestchybajedynaokoliczność.Czylitak,jaksformułowanotowzałożeniu
tejksiążki,kiedyzostawisięjewspokoju(czytowichnaturalnymotoczeniu,czynawystarczającodu-
żychwybiegachwogrodachzoologicznych),zebryniemająwrzodów.
II
Wielepomysłówzawartychwtymrozdzialemadługątradycjęwfizjologiistresu.Głównateza
zostałatrafniesformułowanaprzezWalteraCannonaponadpółwiekutemu:DWwystępowaniuchorób
wnaszymkrajuzaszławielceistotnazmiana[...]poważneinfekcje,wcześniejrozległeizgubne,zostały
znaczącoograniczonelubwręczcałkowiciezanikły,[...]tymczasemmamycorazwięcejschorzeńobej-
mującychobciążenieukładunerwowego”(Cannon,W
.(1936).Theroleofemotionindisease.Annalsof
InternalMedicine9(2)(maj)).
III
PatrzącprzezpryzmatIIwojnyświatowej,zdajemysięwspominaćIwojnęświatowązjakimś
dziwnymsentymentem–dźwiękiIrvingaBerlina(1888–1989;amerykańskikompozytorbiałoruskiego
iżydowskiegopochodzenia–przyp.tłum.),kolorowemundury,rozklekotanesamochodyiprzywódcy
państwowiześmiesznymitytułamiiwielkimiwąsami.WbezsensownejrzeziznanejjakoIwojnaświa-
towazginęło8,5mlnludzi(Fromkin,D.(1989).APeacetoEndAllPeace.NewYork:AvonBooks,s.379).
Grypa,którawtymsamymczasieprzetoczyłasięprzezświat,zabiła20mlnludzi(McNeill,W
.(1976).
PlaguesandPeoples.NewYork:DoubledayBooks,s.255).DLiczbaamerykańskichmarynarzyiżołnie-
rzy,którzyzmarlizpowodugrypyizapaleniapłucw1918r.,przekracza43tys.,costanowiokoło80%
ofiarzabitychwwalkachpodczaswojny”.(Crosby,A.(1918/1976).EpidemicandPeace.London:Green-
woodPress,s.36).Atakże:Kolata,G.(1999).Flu.NewYork:Farrar,StrausandGiroux.
IV
Przypisdolny:historięovonKarajaniemożnaprzeczytaćw:Damasio,A.(2002).BłądKartezju-
sza:emocje,rozumiludzkimózg.Poznań:DomWydawniczyRebis.
V
RozstrzygającebadanieszachistówprzeprowadzilifizjologLeroyDuBeckijegodoktorantka
CharlotteLeedy.Okablowalikilkuszachistów,abymierzyćczęstość,zjakąoddychają,ciśnieniekrwi,
skurczemięśniitd.imonitorowaligraczyprzed,podczasipoważnychturniejach.Odkryli,żeczęstość
oddechówwzrastałatrzykrotnie,pojawiałysięskurczemięśni,ciśnienieskurczoweprzekraczało200
–awięczmianypojawiającesięusportowcówpodczaszawodów.Patrz:oryginalnapracadoktorska
Leedy,C.(1975).Theeffectsoftournamentchessplayingonselectedphysiologicalresponsesinplayersofvarying
aspirationsandabilities.Wydawnictwo:TempleUniversity,lubkrótkieopracowanieLeedy,C.iDu-
Beck,L.(1971).Physiologicalchangesduringtournamentchess.ChessLifeandReview,708.Wrozmo-
wietelefonicznejDuBeckopowiedziałtakżehistorięmiędzynarodowegomeczunapoczątkulat
siedemdziesiątychXXwieku,międzyarcymistrzamiBentemLarsonemiBobbymFisherem,podczas
któregotenpierwszymusiałotrzymaćlekiprzeciwdziałającenadciśnieniuwpołowieprzegrywanej
partii;jegociśnieniekrwiutrzymywałosięnapodwyższonympoziomiejeszczeprzezkilkakolejnych
dni.DoniesieniezpojedynkuKasparov–KarpovpochodzizgazetyNewYorkTimes,z20grudnia1990r.
Aznakomitymprezentemdlatychszczególnychfanówgrywszachy,którymnigdydośćliteraturyna
tentemat,będziekopiaartykułu:Glaserov,V
.iSobol,E.(1987).Hygienicevaluationofthechangesin
workcapacityofyoungchessplayersduringtraining.GigienaiSanitariia24,oryginałporosyjsku.
VI
Mózgwyewoluował,abydążyćdohomeostazy:McMillan,F.D.(wdruku).Stress,distress,and
emotion:distinctionsandimplicationsforanimalwell-being.W:F.D.McMillan(red.),MentalHealth
andWell-beinginAnimals.Ames,Iowa:IowaStatePress.
VII
Selyeopublikowałliczneautobiograficzneartykułyiksiążki,zktórychwielezawierałohistorię
oekstrakciezjajnikaiodkryciuniespecyficznejreakcjinastres;dobrymprzykłademjest:Selye,H.
(1979).TheStressofMyLife.NewYork:VanNostrand.KsiążkazawierateżstwierdzenieSelyego,iżbył
pierwszym,któryużyłpojęciastreswkontekściebiomedycznym,anietechnicznym.Wrzeczywistości
jednakWalterCannonwyprzedziłgoodziesięciolecia(Cannon,W
.(1914).Theinterrelationsofemo-
tionsassuggestedbyrecentphysiologicalresearches.AmericanJournalofPsychology25,s.256).Taspra-
wapojawiłasięteżwbarwnejdebaciemiędzySelyemiJohnemMasonem,psychiatrą,któregopionierskie
pracenatematpsychologicznejreakcjistresowejomawiamwdalszejczęściksiążki(Mason,J.(1975).
Ahistoricalviewofthestressfield.JournalofHumanStress1(6):cz.II,1,s.22);Selye,H.(1975).Confu-
sionandcontroversyinthestressfield.JournalofHumanStress1,s.37.
VIII
Wprowadzeniewświatallostazy:Sterling,P
.iEyer,J.(1988).Allostasis:anewparadigmto
explainarousalpathology.W:S.FisheriJ.Reason(red.),HandbookofLifeStress,Cognition,andHealth.
NewYork:Wiley.Patrzteż:Sterling,P
.(2003).Principlesofallostasis:optimaldesign,predictiveregu-
