Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
KatarzynaTarnowska
Hstary,niezdolnydopracysługa,pozostającynałaskawymchlebieuswego
pana;emeryt”5.Jakwidać,występująpewneróżnicewdefiniowaniusłowa
gracjalistairezydent,zaklasyfikowanychprzezBrücknerajakopokrewnych
znaczeniowo.Słowo‘rezydent’posiadaszerszyzakresznaczeniowy,może
oznaczaćzarównoubogiegokrewnego,znajomegolubstaregooficjalistę,na-
tomiast‘gracjalista’dotyczyjedyniewysłużonegopracownikadanegodworu
szlacheckiego,emeryta.
Rzewuskiwswoichutworachstosujeobienazwyzamiennie,dosyćluźno
posługujesięichznaczeniem,obaodnosząsiędoszerszegozakresuznacze-
niowegouwzględniającegobliższychlubdalszychkrewnych,znajomych
iprzyjaciółrodziny.SłowoHgracjalista”posiadawomawianychtekstachwy-
raźniepejoratywnezabarwienie,częstomanaceluponiżeniekogoś,anawet
ubliżeniegodnościdanejosoby.Jegoużyciewkonkretnymmomencieutworu
niejestprzypadkowe,służyobniżeniuczyjejśrangispołecznej,sprowadzeniu
dorolizwykłegosługi,lokaja.Stanowijawnąobelgęrzuconąprostowtwarz
rozmówcy.SłowoHrezydent”,pomimobrakutakjaskrawoobraźliwego
znaczenia,równieżnieniesiezasobąpozytywnychemocjiiniebudziludz-
kiejżyczliwości.Zanimówproblemzostanieomówionyszerzej,konieczne
zdajesięprzypomnieniekilkufaktówzżyciorysuzapomnianegodziśautora
schyłkuXIXwieku.
HrabiaStanisławRzewuski(1864-1913)wychowałsięwkosmopolitycz-
nejrodzinie,zktórejwyniósłświetnąznajomośćjęzykafrancuskiegoirosyj-
skiego,natomiastsłabiejznałpolski6.KształciłsięwKorpusiePaziówwPe-
tersburguoraznauniwersytetachwPetersburguiwParyżu.Braksilnej
tożsamościnarodowejułatwiłdecyzjępozostanianastałewParyżu,tymbar-
dziejżekrewnaRzewuskiego,Karolina,żonaartystyJ.Lacroix,prowadziła
tamelitarnyarystokratycznysalonartystyczny.WięźzFrancjąpojawiłasię
zresztąjużwdzieciństwiepisarza,zracjiślubujegociotkiEwelinyHańskiej
zBalzakiem.Rzewuskidebiutowałwwiekusiedemnastulatwystawioną
wWarszawiekomediąNałaskawymchlebie,śmiałomówiącąoprawieko-
bietydorozwodu.Kolejnejegomłodzieńczesztuki,wktórychdominowałna-
turalizmorazpesymizm,możnabyłooglądaćnascenachWarszawy,Peters-
burga,KrakowaiLwowa.Równoleglepisarzzajmowałsiękrytykąliteracką.
W1884rokuogłosiłwHPrzeglądzieTygodniowym”śmiałyartykułoMaupas-
sancie,uznającgozainicjatoradrugiejfazyrealizmufrancuskiego7.Rzewuski
pisałtakżeonieznanejwPolscetwórczościP.BourgetaiH.Becque,jegogłos
wsprawiedekadencjiw1885rokustanowiłjedenzpierwszychwnaszym
kraju8.Około1885rokuwyjechałnastałedoParyżaitworzyłjużnajczęściej
5
Słownikjęzykapolskiego,red.W.Doroszewski,t.2,Warszawa1965,s.1271.
6Por.M.Szarma,StanisławRzewuski,HPrzeglądHumanistyczny”1960,z.1,s.133-154.
7Por.S.Rzewuski,Nowagwiazdapowieścifrancuskiej.GuydeMaupassant,HDodatekMie-
sięcznyPrzegląduTygodniowego”1884,t.2,s.44-78,205-225,220-237.
8Por.S.Rzewuski,MłodaFrancja.PaulBourget,HDodatekMiesięcznyPrzegląduTygod-
niowego”1885,t.1,s.178-208,312-339.