Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszŁukasiewicz:Dobreizłeadresy
dzieńnieużywanoinieogrzewano.Dworybudowaliwyłączniezamoż-
niejsi,wznoszonorównieżtzw.wieżemieszkalneizamki7.
Jakwspomniałem,różnicwpoziomiecywilizacyjnymdawnej,
przednowoczesnejEuropynienależyjednakwyolbrzymiać.Jean-Louis
Flandrinwskazuje,żewosiemnastowiecznymLyoniepołowamieszkań
rzemieślnikówirobotnikówskładałasięzjednegopomieszczenia.
Zmarływ1780r.czeladnikmurarskiFilibertChalumeaumieszkał
wizbie,wktórejstałojednołóżkoitrzyposłania8.Nawsifrancuskiej
naogółpodobniemieszkanopodstrzechąwdrewnianychdomach
ojednejizbie,zklepiskiemzaśmieconymodpadkami,wktórychgrze-
bałykury.Mieszkanonierzadkorazemzbydłem,ajakwynikazjedne-
gozzachowanychźródeł,przestrzeńmieszkalnąodkrówoddzielała
żerdźzrozwieszonątkaniną.Podobneopisyznajdziemydlaówcze-
snychwsiangielskich.Wzupełnejnędzybytowaliwieśniacybezziemi,
robotnicyrolni,którzystanowilibardzoznacznyodsetekludnościwiej-
skiejweFrancjiiwAnglii(47%wXVIIw.).Spoczyneknocnyniebył
tuluksusowy.Wieloosobowerodzinysypiałyzwyklewjednympo-
mieszczeniu,nierzadkowoborach,naprymitywnychlegowiskach,
przykrywanychnigdyniepranymikocami9.Częstocałarodzinaspała
wjednymwielkimłożu,zdarzałosię,żeizesłużbą,zgośćmi,osobami
przypadkowymi,którepojawiłysięwdomu.Nieistniałabarieramen-
talna,obyczajowa,uznającazaniewłaściwąnadmiernąbliskośćiin-
tymnośćfizyczną.BiskupSaint-Brieucw1507r.wtrosceomorale
zalecał,abyrodziceniespalirazemzdziećmiwwiekupowyżejsiedmiu
lat,ponieważndaje[to]sposobnośćdowielkiegomnóstwastraszliwych
grzechów,oczymmówiłonamwieluspowiedników”10.Biskupzatakie
ekscesygroziłekskomunikąi10liwramigrzywny.Kwestietepodej-
mowałyrównieżstatutysynodalne.BiskupGrenoblew1681r.pisał,niż
jednymznajczęściejstosowanychprzezszatanasposobów,bypozba-
wićdzieciczystościduszyprzezodebranieimczystościciała,jestoby-
czajwieluojcówimatek,byspaćwjednymłożuzeswoimidziećmi
7Tamże,s.50-51;HannaZaremska,Warunkimieszkalne,(w:)KulturaPolskiśrednio-
wiecznejXIV-XVwiek,red.BronisławGeremek,Warszawa1997,s.22-23;Stanisław
Trawkowski,Dommieszkalny,(w:)KulturaPolskiśredniowiecznejX-XIIIwiek,
red.JerzyDowiat,Warszawa1985,s.100-101.
8Jean-LouisFlandrin,Historiarodziny,Warszawa1998,s.114.
9Tamże,s.114-115,117-118.
10Tamże,s.118,120-121.
9
