Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
WilliamJames,Doświadczeniareligijne
dowodówlekarskichodmówićzajednymzamachemwartościwszystkim
dziełomgeniuszu(chodziłotumianowicieotewspółczesnedziełasztuki,
którychsamnierozumiał,aktórychjestniemało)
4
.Większośćjednakar-
cydziełpozostajenienaruszonailiniaatakulekarskiegozwracasięalboku
tymdziełomświeckim,którepowszechnieuznanesązadziwaczne,alboteż
wyłączniekuprzejawomżyciareligijnego.Tenostatniatakpochodzistąd,
żekrytykjużzgóry,napodstawieswychdanychwewnętrznych,potępiłte
przejawyjakoniemiłe.
Wnaukachprzyrodniczychiwprzemyśleniezdarzasię,abyktośpró-
bowałobalićjakiśpoglądprzezwykazywanieneuropatycznegoustroju
jegotwórcy.Poglądysątutajocenianenazasadzielogikiidoświadczeń,
bezwzględunato,dojakiegotypuneurologicznegonależyichtwórca.
Zpoglądamireligijnyminiepowinnobyćinaczej.Ichwartośćmożebyć
określanajedyniezapomocąbezpośrednichsądówduchowych,opartych
przedewszystkimnanaszymwłasnymuczuciubezpośrednimitakżena
tym,comówinamdoświadczenieoichstosunkudonaszychpotrzebmo-
ralnychidotegowszystkiego,copozatymprzyjmujemyzaprawdziwe.
Bezpośredniajasność,filozoficznarozsądność
imoralnaużyteczność-otojedynegodneprzyjęciasprawdzia-
ny.Św.Teresamogłabyposiadaćukładnerwowynajspokojniejszejkrowy
inieuratowałabyprzeztoswejteologii,jeśliprzyłożeniedotejteologii
innychsprawdzianówwypadłobydlaniejniepomyślnie.Iodwrotnie,jeśliby
jejteologiawytrzymałatepróby,byłobyrzecząobojętną,wjakimstopniu
podczasziemskiegoswegożyciaśw.Teresabyłahisteryczkąiosobąnie-
zrównoważoną.
Widziciewięc,żeostateczniejesteśmyznowuzepchnięcidotychzasad
ogólnych,naktórychwswoimposzukiwaniuprawdyopierałasięzawsze
filozofiaempiryczna.Filozofiadogmatycznaposzukiwałatakichsprawdzia-
nówprawdy,któremogłybyuwolnićnasodwszelkiegoodwoływaniasiędo
przyszłości.Marzeniemdogmatykówfilozoficznychbyłjakiśtakiznak,któ-
ryraznazawsze,bezpośrednioiniezawodniemógłbyzabezpieczyćnasod
wszelkiejomyłki.Rozumiesięsamoprzezsię,żepochodzenieprawdy
byłobydoskonałymtegorodzajusprawdzianem,gdybytylkomożnabyło
ustanowićjakąśskalęwartościpomiędzyróżnymiźródłamiprawdy.Dzieje
poglądówdogmatycznychwykazują,żepochodzeniebyłonajulubieńszym
dowodem.Wdziejachreligiiznajdujemywielkiemnóstwopowołańsięna
4MaxNordauwswymgrubymtomiezatytułowanymZwyrodnienie.
