Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WYKŁADII
ODGRANICZENIEPRZEDMIOTU
Większośćksiążekofilozofiireligiiusiłujerozpoczynaćodokreśleniaści-
słego,naczymistotareligiipolega.Wdalszymciągunaszychwykładów
spotkamysięjeszczezniektórymiztychdomniemanychokreśleńinie
potrzebujębyćtakpedantycznym,abyjeterazwyliczać.Tymczasemzado-
wolimysięstwierdzeniem,żesamamnogośćiróżnorakośćtychokreśleń
dowodzi,iżwyraznreligia”nieoznaczajakiejśzasadylubistotyrzeczy,lecz
jestraczejimieniemzbiorowym.Umysłyteoretyzująceskłonnesązawszedo
nadmiernegoupraszczaniaswegomateriału.Wdążeniutymtkwiąkorzenie
tegoabsolutyzmuidogmatyzmujednostronnego,którymtakzarażonajest
filozofiaireligia.Abywięcuchronićsięodwpadnięciawjednostronność,
przyjmijmyodrazu,żewreligiinapotkamyniejednąjakąśjejistotę,lecz
wieleznamionwystępującychlubginącychnaprzemianyijednakoważ-
nychzreligijnegopunktuwidzenia.Gdybyśmynp.zapytalioistotęrządu,
wodpowiedzijedenczłowiekuznałbyzaniąautorytet,drugiwymieniłby
poddańczość,ktośinnypolicję,armię,zgromadzenieludowe,zbiórpraw
itd.;leczjednocześniepozostawałobyprawdą,żeżadenrządniemożeist-
niećbezwszystkichtychrzeczy.Człowieknajlepiejznającyrządnajmniej
troszczysięookreśleniejegoistoty;znającdobrzewszystkieszczegółysztu-
kirządzenia,spoglądaonnałączącejepojęcieoderwaneraczejjakonacoś
wprowadzającegozamętniżrozjaśniającego.Aczyżreligianiemożebyć
pojęciemrówniezłożonym?1
Czymożnarozpatrywaćwymienionewtyluksiążkachuczuciereligijne
jakozawszetęsamąjednostkężyciaduchowego?
1
JużponapisaniutekstupowyższegoznalazłemwczasopiśmienMonist”zestycznia
1901r.artykułprof.Leubyzawierającycenneuwagiobezużytecznościwszystkichtakich
określeńreligii.
