Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Aforyzmjestnajstarszą,najprostsząinajpowszedniejsząformą
filozoficznychrozważań”.ZkoleiWiesławKotańskijestzdania,
iżmożnagouważaćza„przednaukowąwiedzęoczłowieku,jakąś
prehumanistykę,prepsychologięczypresocjologię”.
KolebkąnajkrótszegogatunkuliterackiegobyłEgipt.Źródłem
informacjionarodzinachaforyzmujestpapiruszXIIw.p.n.e.
(przechowywanywMuzeumBrytyjskim).Podajeon,żepierwszym
mistrzemzwięzłościbyłIm-hotep(XXVIIIw.p.n.e.),któregodziełjak
dotądnieodnaleziono.NatomiastHar-dżedef,synkrólaChufu(albo
Cheopsa),jesttwórcąpierwszejsentencji(XXVIIw.p.n.e.),która
dotrwaładonaszychczasów.Otoona:„Zapamiętaj:poniżanasśmierć.
Zapamiętaj:wywyższanasżycie.Bądźczystywewłasnychoczach;
strzeżsię,żebyktośniemusiałcięoczyszczać”.
Sentencja,gnoma,maksyma,aforyzm–tojakbypuentapewnego
procesumyślowego,wniosekwypływającyzwytrwałego,
wyczerpującegoakturozumowania,opisywania,opowiadania.
Aforyzmmożewięcbyćesejemwpigułce,podsumowaniemreportażu
czyrozprawynaukowej,możeteżbyćmorałemzamykającymbajkę
lubanegdotę.
Bajka–odczasówFedrusa,rzymskiegopoetypochodzenia
greckiego,twórcypierwszegołacińskiegozbiorubajek–składasię
zdwóchczęści:jednajestnarracją,zamykaobrazdramatyczny,
któregoakcjatoczysięnajczęściejwśródzwierząt;drugazawiera
morał–albopodanyindukcyjnie(uogólnienielicznychdoświadczeń)
jakowniosek,albowysnutydedukcyjnie(odogółudoszczegółu)
ztezypodanejnapoczątkubajki.
WjęzykupolskimdoperfekcjigatunektendoprowadziłIgnacy
Krasicki–jegobłyskotliweidowcipneopowiastkiwieńczydosadny
morałwformielapidarnejmaksymy,celnegoaforyzmu.
Także„bajki”dladorosłychmiewająpodobnąkonstrukcję.
Wanegdotach,przypowieściach(naprzykładtychewangelicznych),
