Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
WSTĘP
Sumarokow
12
).NowastolicastałasięjednaksymbolemrozdarciaRosjinadwa
narodyidwiewrogiesobiekultury.
Takisampodziałpojawiłsięwłoniecerkwiprawosławnej.Boskiepochodzenie
władzycaraniebudziłowzasadziewątpliwościaniwnarodzie,anitymbardziej
wKościele.JedenzestarcówpustelnioptyńskiejzłożyłhołdipobłogosławiłPeters-
burgDjakonajświętszemiastonacałejRusi”
13
.AprzecieżPiotrIpozbawiłCerkiew
iklasztoryposiadłościziemskich,duchowniimnisiprzeszlinapaństwowepensje,
zniósłpatriarchat,zerwałtradycyjniebliskiewięzipaństwazKościołem,aCerkiew
prawosławnastałasiępoprostuczęściąadministracjipaństwowej.Rosjajako
pierwszykrajnaświecieoddzieliłateżKościółodpaństwa.Wtejsytuacjiwalka
słowiańskiegoWschoduzmaterialistycznymZachodemzeszładopodziemiaduszy
rosyjskiej.Dotychtrudnych,anierzadkokonfliktowychsprawwrócimyjeszczeprzy
omawianiusporówoRosjęwepokachOświeceniaiRomantyzmu.
DrugimbardzoważnymelementemwładzyautorytarnejwRosjijestcarskipatry-
monializm.NatentematobszerniewypowiadasięRichardPipeswswojejfun-
damentalnejmonografiiRosjacarów
14
orazwważnym,syntetycznymstudiumRosyjski
konserwatyzmijegokryzysy
15
.Wduchutychdwóchbardzorzetelnychiwyczerpujących
publikacjipostaramsięwyjaśnić,jakcarowie,ogromnymwysiłkiemistrasznym
kosztemswojegoludu,zdołaliprzekształcićRosjęwgigantycznąposiadłośćmo-
narszą.Głównątezęharwardzkiegoprofesoramożemypodsumowaćnastępująco:
Rosjajestpaństwempatrymonialnym,gdyżtutajDwładzępolitycznąpojmujesię
isprawujejakoprzedłużenieprawwłasności,awładcatozarównosuwerenswojej
dziedzinywładzy,jakteżjejwłaściciel.Trudnościzwiązanezutrzymaniemtegotypu
ustrojuwobeccorazczęstszychkontaktówirywalizacjizZachodem,rządzonym
winnysposób,wywoływaływRosjistanciągłegonapięcia”
16
.PrzekształcenieRosji
wojcowiznęjejwładcytoproces,któryzacząłsięwpołowieXV,azakończył
wpołowieXVIIwieku.Ukształtowałasiętutajformamonarchiiprzewyższającaswą
potęgąwszystko,cobyłoznanenaZachodzie-nawetwokresieabsolutyzmu.
DlaMoskwyprawdziwysamodzierżec,awięcwładcaniepodlegającywswoim
panowaniużadnejsilezewnętrznej(autokratorwedługtradycjigreckiejlubcarod
imieniawładcyrzymskiegoCezara),powinienodznaczaćsiętrzemacechami:Dpo-
chodzićzestarożytnegorodu,odziedziczyćtronibyćniezależnymodwszelkiejwła-
dzy,czytozewnętrznej,czywewnętrznej”(MichaiłA.Diakonow)
17
.Natronie
powinienzasiadaćwładcapatrymonialny(wotczinnyj),anieelekcyjny(posażonnyj).Od
12
Ibidem.
13
G.P.Fiedotow,Tristolicy,w:Sud’baigriechiRossii,St.-Petersburg1991,t.I,s.55.
14
R.Pipes,Rosjacarów,Warszawa2006.
15
R.Pipes,Rosyjskikonserwatyzmijegokryzysy,Kraków2009.
16
Zob.R.Pipes,Przedmowa,w:idem,Rosjacarów,op.cit.,s.XVIII.
17
Cyt.zaR.Pipes,Rosjacarów,op.cit.,s.77.
