Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
KrzysztofDybciak
wprocesietwórczym?Samokrytycznioraznajbardziejinteligentni
uczestnicyżyciakulturalnegowPRL-uuważali,żeto,niestety,wpły-
wałonaświadomośćpisarzy.Bardzodobitniescharakteryzowałlitera-
turęmonopolukomunikacyjnego,awięcpowojennąliteraturępolską
wkraju,AndrzejKijowskiwpamiętnymprzemówieniuna-równiepa-
miętnym-KongresieKulturyPolskiej,przerwanymwprowadzeniem
stanuwojennego:
(...)państwo(...)podejmowałosiędruku,rozprzedażyipropagandyowego
dzieła;państwo-zapośrednictwemswychpism,instytutównaukowych,
swychokólnikówdoszkółibibliotek-utrwalałojewobiegu,wkulturze
masowejiwhistoriiliteratury(osobnąrolęodgrywałyencyklopedie,słow-
nikiiantologie).Państwowreszcieprzypomocynagród,orderówiinnych
zaszczytówwyznaczałotwórcyowegodzieła,pisarzowi,miejscewżyciu
społecznym,decydującotym,czymabyćwielki,czyznakomity,czytylko
wybitny.Lubotym,żemagoniebyćwcale.
AjakwedleKijowskiegotokłopotliweusytuowaniewpływałona
procestwórczy?
(...)pisarzetworzylidlapaństwa,tojestdlajegourzędnikówiredaktorów.
Toichoczyiuszynosiliwsobie,nibywewnętrzneekranyimikrofony.(...)
LiterackiegrywPRLodbywałysięwzamkniętymobwodziepisarz-pań-
stwo,zczytelnikiemjakobiernymświadkiemkonsumującymwszystko,
comudawano1.
Tenmodelliteraturybyłjużwchwiliwypowiadaniacytowanych
zdańrozchwianydziękidrugiemuobiegowi,apoSierpniu1980-dzię-
kirozszerzeniuswobodyprodukowaniaikolportowaniawolnegosło-
wa;zresztąKijowskiwdalszejczęściprzemówieniauzasadniał,dla-
czegomusisiętowkrótceskończyć.
Rzeczywiście,niespodziewanieszybko,podkonieclatosiemdzie-
siątychzniknęłaupaństwowionakomunikacjaliteracka.Nowasytuacja
historycznawpływającanaformyifunkcjepiśmiennictwawywołała
różnereakcje-uwielupoczuciepustki,itozarównoutych,którzy
widzieliwrealnosocjalistycznymkreatorzeliterackiegożyciaprzeciw-
nikaokreślającegocelichdziałań,jakitych,którzychronilisiępod
jegoopiekuńczeskrzydła.Trzebabyłoustalić:dlakogopisać,zczyje-
1
A.Kijowski,Literaturaikryzys[w:]KongresKulturyPolskiej11-13grudnia
1981,red.W.Masiulanis,Warszawa2000,s.27-28.