Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MójGogol
19
комыйсреднийголос,которыйнедаромназывают«гласомнародаигласомБожи-
им»”.Wyznałrównież,żemimostarań,głosutakiegonieusłyszał...
Poruszamnieparadoksalnośćtejsytuacji.Wielkiartystaonieprzeciętnejwrażliwo-
ścitłumaczysięiusprawiedliwiaprzedmiernymiwporównaniuznimliteratami,za-
miastposłużyćsięjednymzewspaniałychtalentów,jakimiobdarzyłagoOpatrzność
-poczuciemhumoru.Widaćwyraźnie,iżopuściłogoono;zresztąiwcześniejczęsto
zabarwionebyłonaczarno,bądźpodprawianenłzami”.
Nurtujemnieteżnaiwnemożepytanie,jakodebrałGogoljeszczeiosobliwąrecenzję
swegoPłaszcza(Шинель),zawartąwjednymzlistówskromnego,biednegourzędnika
petersburskiegoDiewuszkina-protagonistypierwszejpowieściFiodoraDostojewskie-
go.Niestety,niewiemnicwięcejnatentematoprócztego,żewmaju1846rokuA.M.
WielgorskaprzesłałamudoGenuiegzemplarztejpowieści.Wliściedoniejz14maja
podziękowałzaprzysłaneksiążkibardzolakoniczniе,wdwóchzdaniachwyrażającswą
opinięnatematautoraBiednychludzi:
ВавтореБедныхлюдейвиденталант;выборпредметовговоритвпользуегокачествду-
ховных;новиднотакже,чтоонмолод.Многоещеговорливостиималососредоточенности
всебе:всёбысказалосьгораздоживееисильнее,еслибыбылоболеесжато4.
Niemogęuwierzyć,żesłowaostrejkrytykipodjegoadresem,sformułowaneprzez
bohateraDostojewskiego,nieporuszyłygo.
CzyczastwórczyGogola-Poety(wznaczeniu,jakienadalitemupojęciuromantycy)
wrazzopublikowaniempierwszegotomuMartwychduszdobiegłkońca?Jegotalenty
wypaliłysię?Przecieżdopierowchodziłwwiekdojrzały.Czyniedawniwielbiciele,
azarazpotemzapiekliwrogowieprzyczynilisiędotego,żeniezostawiłnamchoćby
jednegojeszczearcydzieła?ŻepaliłrękopisykolejnychtomówMartwychdusz?Żena-
siliłosiętakbardzojegopragnienieporzuceniaświata,zupełnegoodosobnieniawceli
mnicha-pustelnika?Ale,czytopragnieniebyłorównoznacznezzamiaremzerwaniapi-
sarzazliteraturąpiękną?Czyżasceza,modlitwa,doświadczeniamistyczne,któremiały
wpływnaprzewartościowaniestosunkudowłasnejtwórczościidosiebiejakoartysty,
niemogłyzaowocowaćnowymidokonaniamiliterackimi,jeszczewspanialszymi?Na-
wet,jeślinietegooczekiwanoodsztukiwdekadziescjentyzmu,wojnyzwszelkąro-
mantyką?
Niesatysfakcjonująmniedotychczasowewyjaśnieniabiografówiinterpretatorów
twórczościGogola,choćczytamjezprawdziwymzainteresowaniem.Chodzioto,że
jakoczytelnikciąglemamdotegopisarza,nmojegoGogola”żal,żesamowolnienie
dokończyłswegodzieła-iwcaleniemyślęoMartwychduszach,aleotychwszystkich
innychutworach,któremógłnamjeszczezostawić.
Czyżbylęk,spowodowanyurazemprzedniezrozumieniemiodrzuceniemażtakpa-
raliżowałartystę?Myślę,żepodciętomuskrzydła.Jakoczłowiekoosobowościnad-
wrażliwej,neurotycznej,straciłgruntpodnogami.Nierozumieligokrytycy,widzo-
wieteatralni,atymbardziejnierozumieligoskromniczytelnicypokrojuDiewuszkina.
Mógłwięcistotniezwątpićwto,żejegoutworysąpotrzebneipożyteczne...
Jestinnyjeszczetrop.JużwcześniejwopowieściPortret(Портрет,1835;1842
-wdrugiejredakcji)Gogolowskibohater,malarz-portrecista,przerażony,iżstałsię
4Н.В.Гоголь,Собраниесочиненийвшеститомах,т.6,Москва1950,s.274.
