Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
KazimieraLis
nychprzezeńwyborów,któreA.Kościołekrekonstruujezogromnymzrozumieniem,
empatią,jakmówisama,podkreślająckonsekwencjęautoraWybranychfragmentów
wpełnieniuswegopowołania,rozumianegoprzezeńjakosłużbaludziom,społeczeń-
stwu,Rosji,Bogu.Przyjętaprzezniąstrategiabadawcza,nieustannakonfrontacjapoglą-
dówpisarzazwątkamistaro-inowotestamentowymi,zideamilicznieprzywoływanych,
wduchuwyraźnieekumenicznym,myślicielichrześcijańskichWschoduiZachodu-od
czasównajdawniejszychpoczasynamwspółczesne,sprawia,iżpostrzegamyGogola
jakospecyficznierosyjskiegopisarza-wizjonera,dziewiętnastowiecznegonproroka”,
awięcpoprzednikaFiodoraDostojewskiego,LwaTołstoja,WładimiraSołowjowaoraz
pisarzyreligijnychRosjiprzełomuwiekówXIX-XX.
Przyznaję,żemnieosobiście,jakoczytelnika,fascynujenwcześniejszy”Gogol-
niezrównany,niejednoznaczny,niepowtarzalny,operującyszerokągamąśmiechu,na-
pięć,dysonansów,antynomii,itp.,artysta.Aznaczniemniejinteresujące-choćgod-
neszacunku-wydajemisięowodrugieobliczeGogola,którewychylasięzresztą
izwcześniejszychjegotekstów.Widocznajużwnich,nietylkowdygresjach,tendencja
dodzieleniasięwformiebezpośredniejswymirefleksjami,azarazemskłonnośćdopo-
uczania,nakłanianiaczytelnikaiwidzadoprzemyśleń,narastała,jakwidać,zupływem
życiawpisarzu,ażzgasiławnimnajprawdziwsząiskręBożą-darsłowapoetyckiego.
Niepodzielamempatii,jakąwzbudzająwnaszejbadaczcearbitralneianachroniczne
przecieżwwiększości,wanachronicznymteżdlamniejęzykuwyrażane,poglądyau-
toraWybranychfragmentów,usprawiedliwianeprzezniąokreśleniamitypunszlachet-
nanaiwnośćpisarza”,nszlachetnawiarawczłowieka”,asięgające,jaksamazauważa,
szesnastowiecznegoDomostroju,choćwistocie,dodajmy,poczęścizgodnezduchem
epoki,którakończyłasięwtedywliteraturze.Krystalizowałysięonebowiemstopnio-
wownurtachmyśleniaromantycznego,oczympisałjużJózefSmagawodkrywczym
wswoimczasieartykuleZproblematykiartystyczno-ideowegoświatopogląduMikołaja
Gogola(1973)10.
Czymajązatemsensciąglepojawiającesiępytaniaoto,czyGogolbyłromanty-
kiem,czyrealistą?nZbłąkanymmistykiem”czynromantycznym”albonfantastycznym”
realistą?11.Wizjonerem,prorokiemczykaznodzieją?Komediopisarzemczyartystątra-
gicznym,wyklętym?12.CzypytaniaonczasGogola”,którezgromadziłyuczestników
10J.Smaga,Zproblematykiartystyczno-ideowegoświatopogląduMikołajaGogola,[w:]Studiarusycy-
stycznezepokiromantyzmu,PraceKrakowskiegoOśrodkaSlawistycznegopoświęconeVIIMiędzynarodo-
wemuKongresowiSlawistów,Kraków1973.
11Zob.:D.Fanger,TheRomanticRealism,Cambridge1965;D.Fanger,TheCreationofNicolaiGogol,
Cambridge1979;Г.Фридлендер,Гоголь-истокиисвершения,nРусскаялитература”1995,№2.
12Żadneztychpytańnieinteresuje,naprzykład,AleksandraŻołkowskiego(А.К.Жолковский),autora
oryginalnej,kontrowersyjnej,aczniewątpliwiekonsekwentnejwargumentachinterpretacjitwórczościGogola:
A.Zholkovsky,RereadingGogol’sMiswrittenBook,[w:]A.Zholkovsky,TextCounterText.Rereadingsin
RussianLiteraryHistory,Stanford1995.Badaczategozajmujetekstwszczególnejrelacjizosobowością
autora,osobliwadlańgraPisarzazeswymiPostaciami(bohaterówinarratorów),polegającanawzajemnym
przenikaniu,zamianieról.DlaŻołkowskiegoniemaznaczenia,czyGogolbyłromantykiem,czyrealistą,nie
posługujesiętymikategoriami.Raztylkoużyłokreślenianromantyczny”wodniesieniudoGogola,pisząciż
nzacząłonrównocześniejakowzniosły,alenieudanyRomantycznyPoetaizarazemjakoBiednyCzynow-
nikspokrewnionyzprotoplastamiwłasnych«maleńkichludzi».AwansowałdokategoriiAutorów-pisze
Żołkowski-zajmującsięambiwalentnymwynoszeniem/zniżaniemsiebieiswychbohaterówdopoziomu
ChlestakowaiBaszmaczkina,ażwkońcuwWybranychfragmentach,napisanychzpunktuwidzeniatakiego
