Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
negoporządkuświata,jakEminescu.Jestto,skądinąd,jednazcechskładających
sięnaspecyfikęzachowawczościwdziewiętnastowiecznymwydaniurumuń-
skim,zbliżającajądoniemieckiegomodelukonserwatywnego,odróżniającazaś
wyraźnieodfrancuskiegotradycjonalizmu10.Laickośćwyrażanychpoglądównie
wykluczawprawdziereligiizgrupyczynników(oboktradycjiiobyczaju)kon-
stytuującychporządeksprawiedliwyigwarantującychharmonięspołeczną,ale
skutkujepragmatyzmemwodniesieniudokwestiiwiaryiinstrumentalizacjąreli-
giisprowadzonejdowymiaruwyłącznieinstytucjonalnego(Kościółprawosław-
nyjestpostrzeganyjakodepozytariusztradycyjnychwartościwspólnotowych
ijedenzgwarantówetnicznegocharakterukultury).Tozaśsprawia,żepoglą-
dyautorówuważającychsiebiezakonserwatystówsytuująsięniekiedyniebez-
pieczniebliskoideiwyrażanychprzezichliberalnychoponentów,przekonanych
domożliwości„konstruowania”społeczeństwa.
Niecowbrewtytułowisugerującemuskoncentrowanienazagadnieniachhisto-
rycznychiideologiczno-politycznych,naszapracajestwistocierzeczystu-
diumopisarzach.Wynikatozdośćoczywistegofaktu,żepierwszepokolenie
rumuńskichdziałaczypolitycznychtoludziepióra,którzynajpierw,nasposób
oświeceniowypojmującswojezobowiązaniawobecspołeczeństwa,głosząhasła
reformatorskie,anastępnieusiłująstanąćnaczeleruchuzmian.Sąwśródnich
romantyczniwizjonerzy,jakIonHeliade-Rśdulescu(1802–1872),dlaktórego
decyzjaoczynnymzaangażowaniukończysiękryzysemświadomościipoczu-
ciemwyobcowania,aletakżepragmatycyujawniającyrealnytalentpolityczny
(jakMihailKogślniceanu).Głównymprzedmiotemnaszychrozważańsąjednak
poglądypisarzyzpokolenia,któreumowniemożemyokreślićjakoporewolu-
cyjne(przezrewolucjęrozumiemywtymmiejscuwydarzeniaWiosnyLudów).
Określeniejestumowne,gdyżrówniedobrzemożnajeodnieśćdozjednoczenia
księstwnaddunajskichjakosymbolicznegopoczątkurumuńskiejpaństwowości;
ponadtowynikaonozprzyjętejprzeznasperspektywyinterpretacyjnej,skoncen-
trowanejnaanaliziereakcjinazmianę,którajużsiędokonała,aprzecieżniejest
tojedynaperspektywa,jakąmożnazastosowaćwodniesieniudotezzachowaw-
czychgłoszonychprzezMaiorescuiEminescu.
10
DlalepszegozrozumieniatejspecyfikiprzydatnabędzieuwagaAdamaWielomskiego,który
powołującsięm.in.naTamasaMolnara(LeDieuimmanent.Lagrandetentationdelapenséealleman-
de,Paris1982)usiłujezdefiniować,widocznązwłaszczaodoświecenia,różnicępomiędzyniemiecką
afrancuskątradycjąmyśleniafilozoficznego:„Wfilozofiiniemieckojęzycznejniema–jakżetypowego
np.dlaFrancji–rozdziałurozumuiwiary,filozofiiireligii.Nawetwepoceoświeceniaistniejeskłon-
nośćdotworzeniarozmaitychsyntez,czylinp.liberalnegochrześcijaństwa,gdzieracjonalnezasady
podkopująrozmaitetreścidogmatyczne,alenienakazująwprostodrzucićreligii.Niemieckieoświecenie
iidealizmsąracjonalistyczne,laickie,alenieantyreligijne;asymilująreligię,przekształcająją,wypa-
czająjejpierwotnysensistwierdzeniawedlezasadtzw.idealizmu,alenierefutująjejwprost”.Adam
Wielomski,Konserwatyzm–międzyAtenamiiJerozolimą,Warszawa2009,s.25.
