Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
siostrądialektykizewzględunabadaniestrukturmyśleniairozumowania,
jednakopartegonaopinii,czylitakich,którewydająsiędoprzyjęciaprzez
wszystkichlubprzezzdecydowanąwiększość.Zpunktuwidzeniatreści
natomiastretorykajestpokrewnaetyceipolityce.Możemyprzyjąć,żezbli-
żonydotegopunktuwidzeniabyłpoglądIzokratesa,aleIzokratesniepo-
trafiłoddzielićumiejętnościtechnicznejodtreściprzekazuidlategodość
nieudolniedomagałsiępowiązaniaretorykizwartościamietycznyminie
tylkomówcy,aleitematu,którymówcaporusza.Przyczymtematy,jak
wspomniałam,musiałybyćpraktyczneimiećjasneidobrecelepolityczne
13
.
Arystotelesbyłdoskonałymsystematykiemiteoretykiem,Izokratestylko
praktykiemwymowy.Podobieństworetorykidopolitykiietykizostało
uArystotelesapogłębionebogatąanaliząfenomenologicznąemocjiina-
miętnościobecnychnaogółusłuchaczy
14
.
GłosArystotelesaniebyłostatnimgłosemfilozofawkwestiiretoryki.
Odwoływalisiędoniejchętniestoicy,itozarównogreccy,jakirzymscy.
Stoicygeneralnieuznawaliretorykęzaczęśćlogiki,gdyżretorykajestpod-
stawowymsposobemmówienia,logein,czylisposobemwyrażanialogosu
15
.
Retorykamiaławoczachstoikówmniejsząwartośćniżdialektyka,po-
nieważniesłużyłapoznawaniuprawdy,alejasnemujejprzedstawianiu:
Retorykąnazywająstoicyumiejętnośćdobregomówieniaorzeczachwymagających
wyjaśnienia,adialektyką–należyterozprawianiezapomocąpytańiodpowiedzi;
dlategoteżokreślająjąjakowiedzęotym,coprawdziweifałszywe,jakrównież
otym,coniejestanitakie,anitakie
16
.Ustoikówretorykastałasięsztukąele-
ganckiegomówienia,czylimówieniaprawdywodpowiednisposób,tozna-
czywsposóbdostosowanydookolicznościiozdobny.SekstusEmpirykna
przełomieIIiIIIw.,występującprzeciwretoryce,jakiprzeciwwszystkim
sztukomwyzwolonym,takpisał:ToteżZenonzKition,zapytanyoto,czym
dialektykaróżnisięodretoryki,najpierwzacisnąłdłoń,potemjąotworzyłipowie-
dział„Tym!”,oddającprzypomocyzaciśniętejdłonizwartośćizwięzłośćcharakte-
ryzującądialektykę,aprzezotwarcieirozpostarciepalcówwskazującnarozwlekłość
ipolotumiejętnościretorycznej
17
.ZdaniemGiovanniegoReale
18
retoryka
stoikówtopięknaformawyrażaniaprawdyijakotakauznanajestzakoncepcję
oczyszczonejretoryki,jakiejniemógłbyzlekceważyćPlaton.Dialektykaire-
___
___
___
___
___
___
___
__
13
YunLeeToookreślawszystkiemowyIzokratesaterminemlogoipolitikoi,cooddajecha-
rakterpolitycznyietycznyzaangażowaniaAteńczyka.Zob.YunLeeToo,TheRhetoricand
IdentityinIsocrates,Cambridge1995.
14
Por.G.Reale,op.cit.,t.2,s.558.
15
Ibidem,t.3,s.335.
16
DiogenesLaertios(VII,42),Żywotyipoglądysłynnychfilozofów,przeł.I.Krońska,War-
szawa1982,s.389.
17
SekstusEmpiryk,Przeciwuczonym(II,7),przeł.Z.Nerczuk,Kęty2007,s.94.
18
G.Reale,op.cit.,t.3,s.356.
28
