Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zarównologicznych,stanowiącychczęśćOrganon,jakimetafizycznych,jako
kamienimilowychdozgłębianiabardziejalegorycznychnauk,którepłynęły
zdialogówPlatona.Platoninteresującybyłzewzględunakwestiędefinicji
ipodziału
25
,którerozwiniętezostałypóźniejwpracachlogicznychArysto-
telesa.MniejnatomiastneoplatonicyinteresowalisięRetorykąArystotelesa,
bowiemniedyskutowałaonazagadnieńpodstawowychdlaokresuodIIw.
p.n.e.doIIw.n.e.,czyliteoriistasis
26
iteoriiideistylu.Poglądnaretorykę
jakopropedeutykęstudiówfilozoficznych,reprezentowanyprzezneoplato-
nikówikładącynacisknakwestiebardziejlogiczneniżpraktyczne,zamyka
przeglądstanowiskmyślicielistarożytnychdotyczącychstosunkupojęć
retorykaifilozofia.
Opinienatematpowiązańmiędzyterminami„filozofia”i„retoryka”
wyrażaneprzezmyślicielistarożytnychzostałyzatemwpewiensposób
uszeregowane.Gorgiaszużyłpraktycznieretorykiwdowodzeniufilozo-
ficznymwtraktacieOniebycie,auwaginatematsiłyprzekonywaniazawarł
wmowachpopisowych-PochwaleHelenyiObroniePalamedesa.Pierwszy
ogłosiłsięsilnym(gr.deinos)wsłowie,rozumiałniebezpieczeństwoużywa-
niajęzykaipułapek,jakieongotuje.Żyjącwczasachprzełomowychdla
filozofii,kiedyostrośćwyczuwaniajęzykaidysharmoniimiędzyjęzykiem,
jakimdysponujeczłowiek,aświatem,określanymjako„byt”,przybrałana
sile,czemutowarzyszyłopoczucierelatywnościsądówipostrzeżeń,zabrał
głoswparodiitraktatufilozoficznegoimowachepideiktycznych.Platon,
aprzednimSokrates(alenienapoziomieidei,tylkodoświadczeniaobywa-
telskiego),rozdzielilifilozofięodretoryki,stawiającretorycewymagania
naturypoznawczejprzynależneraczejfilozofii.Izokrateszwiązałretorykę
zfilozofią,alewelemencieetycznym,toznaczy„prawymstanowisku”
mówcy.Arystotelesopracowałkoncepcjęretorykipowiązanejodstronyfor-
malnejzlogiką,aodtreściowejzetykąipolityką.Stoicyprzypisaliretoryce
znaczneuprawnienia,bomówienie(logein)byłowyrażaniemprawdyologo-
___
___
___
___
___
___
___
__
25
MetodadiairesisnajlepiejzaprezentowanazostałaprzezPlatonawSofiście,alejest
obecnarównieżwFajdrosie263b-264b.Por.G.Kennedy,op.cit.,s.182.
26
Określeniestasis,łac.status,constiutionależyodnieśćdoagonistycznegocharakteru
procesusądowego.Pierwszydowódnafunkcjonowaniestasiswtakimwłaśnieznaczeniu
dostrzecmożnawmetaforycznymprzyrównaniutegosłowado„postawypięściarza”.Taka
genezawiążesięzistnieniemdwóchprzeciwstawnychstronwprocesie,wzwiązkuzdialek-
tycznymcharakteremcausa.Por.H.Lausberg,Retorykaliteracka,przeł.A.Gorzkowski,Byd-
goszcz2002,par.80(s.67).Wprzypisie1.A.GorzkowskicytujedefinicjeKwintyliana,Cyce-
ronaiIzydorazSewilli,którywOrigines(II,5,1)podałtakądefinicję:Retorzyokreślająstatus
jakorzecz,którakonstytuujesprawę,czylijakokonstytucję.Grecyprzez„stasin”rozumiejąstanwyni-
kającyzespornejkwestii.Rzymianienatomiastobejmujątympojęciemnietylkoto,cowynikazestarcia
stronprzeciwnych,leczrównieżito,naczymopierasiętakjedna,jakidrugastrona.Statuswynika
zatemrównieżzoskarżenia,izobrony.OteoriistasisijejzwiązkuzHermagorasempiszeT.Sin-
ko,Literaturagrecka,t.2,s.151−154.
30
