Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
torykasąsobiebliskieustoików,alepodczasgdydialektykaopierasię
nawymianieargumentów(lambaneinkaididonailogon),retorykapolegana
długimprzemawianiuiszczegółowymopowiadaniu.Niemniejjednakobie
ujmująlogos.Niestety,stoicyzmwpóźniejszychfazach,szczególnieneo-
stoicyzmie,zaniedbałzagadnienialogiczne,koncentrującsięnakwestiach
etycznychipowiązanychznimifizycznych,aleczęstooodcieniureligijnym.
NagruncierzymskimfilozofięzretorykąsplótłwspomnianyjużCyce-
ron,sympatykstoikówipopularyzatorfilozofiigreckiejwjęzykułaciń-
skim
19
.UczyniłtowParadoksachstoików,któresąudanąpróbąpopularyzacji
ipozostawieniadodyspozycjimówcówpodstawowychtezstoicyzmu
wtakiejformie,któraoddziaływałabynaumysłysłuchaczyoniskiejkultu-
rzefilozoficznej
20
.Dofunkcjiretorykiwpopularyzowaniufilozofiinawią-
zywałtakżeSeneka,reprezentującyostatniąfazęrozwojustoicyzmu.Seneka
głosiłpotrzebęwsłuchiwaniasięwgłosyinnychszkółfilozoficznych,bronił
swejniezależnościduchowejiprawadoformułowaniawłasnychsądów,
nawetgdybyniebyłyonecałkowiciezgodneztym,cogłosiliZenoniChry-
zyp:BędziemymoglidyskutowaćzSokratesemiwątpićzKarneadesem,iżyć
wspokojuzEpikurem,iprzezwyciężaćnaturęludzkązestoikami,iwznosićsię
ponadjejpotrzebyzcynikami
21
.Niebyłbezkrytycznymwyznawcążadnego
kierunkufilozoficznego,wyznawałzasadę,którąsformułowałwjednym
zlistówdoLucyliusza-Quodverumest,meumest
22
.Seneka,jaksięuważa,
pisał,żebyzjednejstronyzapanowaćnadwłasnąmyślą,zdrugiejwpłynąć
naadresataprzekazufilozoficznego
23
.
Uschyłkustarożytnościdoretorykiodnieślisięjeszczefilozofowie
zeszkołyneoplatońskiej.Plotynniebyłzainteresowanyretoryką,aleje-
gouczeń,biografipropagatornauki-Porfiriusz,tak,studiującretorykę
uplatonikaKasjuszaLonginusawAtenach
24
.Porfiriuszuczyniłretorykę
dyscyplinąbardziejlogicznąaniżelipraktyczną,propedeutykądostudiów
filozoficznych.Tatendencjadouznawaniawretorycelogicznychpod-
stawdostudiówfilozoficznychbyławidocznajużuśrednichplatoników
zIIw.n.e.Imedioplatonicy,ineoplatonicyużywalitraktatówArystotelesa,
___
___
___
___
___
___
___
__
19
WRozmowachtuskulańskich(I,1,1)pisze:Aponieważzajęciaizasadywszelkichumiejętno-
ści,któredotycząsłusznegopostępowania,zawartesąwnaucemądrościzwanejfilozofią,przetoumyśli-
łemsobienaukętęjasnoprzedstawićpołacinie.Cyceron,Pismafilozoficzne(Rozmowytuskulańskie,
przeł.J.Śmigaj),Warszawa1961,s.481.
20
P.Grimal,Seneka,przeł.R.Kaczyński,Warszawa1994,s.23.
21
L.A.Seneka,Dialogi(Okrótkościżycia,XIV),przeł.L.Joachimowicz,Warszawa1998,
s.145.
22
List12.SenekapowołujesięwswoichpismachnaPlatona,Arystotelesa,Heraklita,
pitagorejczyków,Epikura.Por.M.Cytowska,H.Szelest,Literaturarzymska.Okrescesarstwa,
Warszawa1992,s.93.
23
P.Grimal,op.cit.,s.287.
24
G.Kennedy,LaterGreekPhilosophyandRhetoric,„Philosophy&Rhetoric”1980,13,s.182.
29
