Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zamiastwstępu…
rowzmożonaaktywnośćendekówipierwszychdziałaczyludowych
zpoczątkuwiekunadałaimpolskątożsamość,takjaknaanalogicznej
zasadzierusińscywłościaniestalisiępodmiotemdziałaniapatriotów
ukraińskich.Równieintensywnąpracęnadświadomościąwarstwlu-
dowychwykonywaliwówczaspierwsisocjaliści6,którzy,zainspirowa-
nirefleksjąKarolaMarksaiprzyrodniczymdeterminizmem,usiłowali
stworzyćzrębynowegoporządkuopartegonasprawiedliwościspołecz-
nej.Zwieńczeniemichwysiłkówstałasięrewolucjalat1905–1906,któ-
ra,choćzakończonaklęską,sprawiła,żeobdarzonyodtądmocąspraw-
czościproletariat,wchodzącdosferypublicznej,stałsięistotnąsiłąpo-
lityczną.WostatnichlatachwiekuXIXipierwszychdziesięcioleciach
stulecianastępnegodoszłorównieżdoprzewartościowaniaobiegów
kultury,oczymtakpisałRomanZimand:
Rozpadstarychwięzispołecznych,dawnychautorytetów,starego
modelukultury.„Lud”gdziesikznikł,awkażdymrazieokazałsię
byćzupełnieinny.„Narynku”pojawiłsięnowyodbiorca,„klasa
rzemieślnicza”
,„inteligentnytłum”
.Ten„inteligentnytłum”wyróż-
niasię:ilością,świeżością,niewyrobieniem,prymitywizmem(jak
ktowoli)swoichpotrzebiwreszciefaktem,iżwjakiśsposób,przez
samąswojąobecność,zmieniasytuacjęnietylkoodbioru,aleitwo-
rzeniakultury,ba,sytuacjęartystów7.
13
6„Socjalizmokazałsiępierwszymdostępnym,spójnymjęzykiemumożli-
wiającymzrozumienieświatawkategoriachszerszychrelacjistrukturalnych,
zależnościwykraczającychpozakonkretnośćcodziennegodoświadczenia.
Byłjęzykiemabstrakcyjnychpojęćopisującychświatszerszyniżbezpośred-
niaprzemocmajstraistójkowego,dającamożliwośćodniesieniawłasnegodo-
świadczeniadoszerszegokontekstuipomyśleniazmianyotaczającejrzeczy-
wistości.Wciemnympokoju,gdziewieczoramiczytanosocjalistycznebroszu-
ry,nafabrycznymwiecuiwdyskusjizpartyjnymiagitatoramidokonywało
sięswegorodzajupoznawczemapowanieświata”.W.Marzec:Rebeliaireakcja.
Rewolucja1905rokuiplebejskiedoświadczeniepolityczne.TowarzystwoAutorów
iWydawcówPracNaukowych„Universitas”
,Łódź–Kraków2016,s.117.
7R.Zimand:„Dekadentyzm”warszawski.PaństwowyInstytutWydawni-
czy,Warszawa1964,s.106.Wtamtejepocespośródkrytykówbodajtylko
KarolIrzykowskidoceniłliteraturępopularną,twierdzącwCzynieisłowie,że
