Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Zamiastwstępu…
Zaistniała„wielopoziomowość”kultury,jakpiszedalejautor„Dekaden-
tyzmu"warszawskiego,dajewefekcie„cośwrodzajupoliteizmukulturo-
wego.DlajednychbogiembędzieVerlaineczyMaeterlinck,dlainnych
Sienkiewicz,dlainnychjeszczeRodziewiczówna”8.Owezmianywpolu
literackim,podobniejakobecnośćniespotykanychwcześniejmasowych
ruchówpolitycznych,zadecydowałyokształciepolskiegomodernizmu
literackiegoniesłuszniestereotypowosprowadzanegojedyniedofor-
malnycheksperymentówisplinugrupypięknoduchów.Wistocie,by
zaobserwowaćoddziaływanietychzjawisknatwórczośćmłodopol-
ską,wystarczyodłożyćnabokWmrokugwiazdTadeuszaMicińskie-
goisięgnąćpojegodramaty,np.KniaziaPatiomkina,osnutegonakan-
wiebuntumarynarzyflotyczarnomorskiejw1905roku,czypowieść
XiądzFaust,wktórejpojawiająsięzarównowizjaKomunyParyskiejczy
odwołaniadoPracownikaumysłowegoJanaWacławaMachajskiego,jak
iszerokokomentowanawówczaswgroszowejprasiesprawaDamaze-
goMacochaorazobrazkinematografuprzyszłości.
Dziewiętnastowieczność,którąrozumiembardzoszeroko,jakoma-
sywnyokresrozciągającysiępomiędzypoczątkiemzaborówawczes-
nymilatami20.XXwieku9,zreguły,szczególniewprzypadkubada-
czyliteraturypozytywizmu,jestproblematyzowanajakoczas„wiel-
kiejzmiany”
,globalnejtransformacjiczywkońcu–„wiekpostępu”.To
na„szczytachswoichromanssensacyjnyosiągatesamewyżynycogenial-
nyromanspsychologiczny;przykłademJensen,Wells,SeeligeriEwers”.
K.Irzykowski:Obronaliteraturysenzacyjnej(Dyalog).W:Tegoż:Czynisłowo.
Glossysceptyka.NakłademKsięgarniPolskiejB.Połonieckiego,E.WendeiSka,
Lwów–Warszawa1913,s.282.
8R.Zimand:„Dekadentyzm"warszawski…,s.116.
9Pojęcietoodkilkunastulatdeterminujemyślenieokulturzepolskiejtam-
tegookresuipowstałonajegotematwieleinteresującychartykułówiksiążek.
Zob.np.monografcznynumer„WiekuXIX”z2008roku(tekstyJózefaBachó-
rza,JanuszaMaciejewskiego,EwyPaczoskiejiTomaszaSobieraja),Prawdziwy
koniecXIXwieku.ŚladaminowoczesnościPaczoskiej(WydawnictwoPIW,Warsza-
wa2010)czy–wkońcu–rekapitulującądotychczasoweustaleniamonografę
AnnyJanickiejpt.Tradycjaizmiana.Literackiemodeledziewiętnastowieczności.Po-
zytywizmi„obrzeża”(KatedraBadańFilologicznych„Wschód–Zachód”.Wy-
działFilologicznyUniwersytetuwBiałymstoku,Białystok2015).
