Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zamiastwstępu…
sadnienieoperacyjnewstosunkudorzeczywistościziempolskich,jak
ipolskanie-nowoczesnośćorazanty-nowoczesność?Ostatnichtermi-
nównierozumiemsynonimicznie.Pierwszyznichodnosisiędotego
rozległegoobszarudoświadczenia,praktykizwyczajów,naktórymiej-
skanowoczesnośćtechnologicznaoddziaływaławnikłymzakresielub
naktórewogóleniemiaławpływu,druginatomiastdotyczynega-
tywnychreakcjinaprzychodzącezzewnątrz,określonepoczasiejako
„nowoczesne”procesyburzącezastanyporządekrzeczy.Utożsamiając
jezpostawamitradycyjnymiczy,jakwprzypadkudrugich,konserwa-
tywnymi,nieuznajęichjednakza,jakpowiedzielibyewolucjonistyczni
antropologowie,reliktyprzeszłości,którą„stuleciepostępu”wzna-
czącejmierzeprzekroczyłolubprojektowałoichzniesieniewantycy-
powanym„dniujutrzejszym”.Widzęwnichraczejkoniecznedopeł-
nienienowoczesności,anawetwarunekjejzaistnienia.Jejdynamika
miałabowiemraczejcharakterdialektyczny,konstytuującysięwdro-
dzekonfrontacji,aniepostaćlinearnegorozwoju.Tewszystkiekom-
ponentykonstytuująnapolskądziewiętnastowieczność,ostatniocoraz
częściej,niemalobsesyjniesprowadzanądoprocesówstrictenowocze-
snych.UżywającformułyReinhartaKosellecka,możnanatomiastpo-
wiedzieć,żenawiekXIXnaziemiachpolskichskładająsięróżne„war-
stwyczasu”14,zktórychtemporalnośćnowoczesna,związanaz(jak
powiedzielibyprzedstawicieleówczesnychelit)dokonującymsięnie-
ustanniepostępem,byłzaledwiejednązalternatywnychczasowo-
ści,stądniesposóbgoużywaćjakouniwersalnegokluczarozumienia
tamtejepoki.Napewnychobszarachnowoczesnośćradykalnieprze-
obraziłaistniejącewzorceżycia(jakwpobliżuośrodkówprzemysło-
17
14„»Warstwyczasu«,takichgeologicznywzorzec,odsyłajądowielupo-
ziomówczasówróżnegopochodzeniaidługościtrwania,którepomimotosą
obecneioddziałująjednocześnie.Wewspólnympojęciu»warstwczasu«uję-
tazostajerównoczesnośćtego,conierównoczesne,jednegoznajbardziejwpły-
wowychzjawiskhistorycznych–wielespośródtego,coniewydarzasięwtym
samymczasie,icozarównowaspekciediachronicznym,jakisynchronicznym
pochodzizcałkiemheterogenicznychkontekstówżycia”.R.Koselleck:Warstwy
czasu.Studiazmetahistorii.Przeł.K.Krzemieniowa,J.Merecki.OfcynaNauko-
wa,Warszawa2012,s.3,13.
