Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PijarscypisarzewokresieOświecenia
41
WśrodowiskupisarskimpolskiegoOświecenia,rozpatrywanymwopar-
ciuopopulacjępisarzyopracowanychwseriioświeceniowejBibliogra-
fiiliteraturypolskiej„NowyKorbut”(tomy4–6/2,Warszawa1966–1972),
duchowni–jakwykazałytojużstudiawcześniejsze–stanowiligrupę
najbardziejliczną(...).Grupęnajliczniejsząwśródpisarzyduchow-
nychstanowiłoduchowieństwozakonne,obliczanena27,5%ogólnego
stanupisarzy.Wtymwszakżeaż23,2%przypadłonazakonykleryc-
kie,powstałeposoborzetrydenckimdlaspełnianiaspecjalnychza-
dań:odnowymoralno-intelektualnejkleruielitspołecznych.Wzgro-
madzeniachtychproceskształceniazakonnikówpodwzględeminte-
lektualnym,moralnymidydaktycznymbyłwieloletni,awjegowyniku
poziomumysłowytychformacji,zwłaszczaskupionychgłówniewmia-
stachiwyróżniającysięnauczycielskimcharakterem–jezuitów,pija-
rówimisjonarzy–byłzdecydowaniewyższy,choćpozostawałwścisłej
korelacjizpoziomemspołeczeństwa,zktóregowyszliiwktórymdzia-
łali(...).Oilejednakudziałmisjonarzy,stosunkowounasnielicznych
izajętychgłówniekaznodziejstwemireformowaniemwłasnychzgro-
madzeńzakonnych,byłwnaszymoświeceniowymśrodowiskupisar-
skimstosunkowoskromny,wynosiłglobalnie1,6%,toudziałjezuitów
ipijarów,działającychprzedewszystkimpoprzezszkolnictwopublicz-
ne,zaangażowanychwdziałanianaukowe,literackieipolityczneoraz
wotwartą–nastawionąnietylkonapotrzebywłasnegozakonu–dzia-
łalnośćtypograficzną,byłbardzoduży,bowyniósłłącznie22,5%glo-
balnegoskładupisarzy.Dlajezuitów:10,9%,dlapijarów:aż11,6%.O
osiągnięciuwszakżeprzezpijarówglobalnieprzodującegowkładu
zadecydowałaniewątpliwieprzeprowadzonawśrodku1773r.kasata
zakonujezuitów(...)57.
Powyższawypowiedź,którejwiarygodnośćpotwierdzaauto-
rytetnaukowywybitnejuczonej,zawieraistotneinformacje.
Zasługujenauwagęstwierdzenie,żepoziomumysłowyimoral-
nyduchowieństwazakonnegopozostawałwścisłejzależnościod
poziomuśrodowisk,zktórychzakonnicywyszliiwśródktórych
działali.Dodaćwarto,iżniewielupijarów-pisarzyoświeceniowych
pochodziłozpoważanychistarychrodówoustalonejhistorycz-
niepozycjispołecznej,adziałalnośćkonkretnychjednostekrze-
czywiścieinaczejwyglądanaprowincji,ainaczejwdużychaglo-
meracjachmiejskich.Koncentrującsięjednaknakwestiipod-
stawowej,przychodzimipowołaćsięnawstępienajeszczejedną
57E.Aleksandrowska,PijarzywśrodowiskupisarskimpolskiegoOświecenia,
w:Wkładpijarów...,op.cit.,s.37–48.
