Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
5.Uwarunkowaniahistoryczno-kulturowewRosjiiZSRRwXXwieku
55
najbardziejbłaheprzewinienie.Nasiliłasiętakżekampaniaantyreligijna,zmie-
rzającadouczynieniazZSRRpaństwaateistycznego.Okresdyktaturystalinow-
skiejtoczasWielkiegoTerroru,czystekwpartiiiwarmii,głośnychpokazowych
procesówwyimaginowanychnszkodników”inwrogówludu”
.Prowadziłotodo
wzrostustrachu,nieufności,szpiegomaniiidonosicielstwa,czegonajlepszym
dowodemjesthistoriaPawlikaMorozowa.Przejawamitotalitarnegocharakteru
państwaradzieckiegobyłymilionoweofiarykolektywizacjiorazWielkiTerror
.
PocząteklattrzydziestychXXwiekuprzyniósłzmianęidei-porzuconazostała
myśloeksporcierewolucjinaZachódnarzeczbudowykomunizmuwjednym
kraju.Zostaławówczaszrehabilitowanachwalebnaprzeszłośćiniektóreaspekty
historiiRosjiimperialnej,np.kolonizacjarosyjskawpostacipodbojuSyberiiprzez
atamanaJermaka.ZwycięstwoZwiązkuRadzieckiegowIIwojnieświatowejpo-
zwoliłonarozszerzeniesferywpływównakrajeEuropyŚrodkowo-Wschodniej.
Po1945rokuZSRRuczestniczyłwrywalizacjigospodarczejiwojskowejzpań-
stwamiliberalno-gospodarczymi,głównieStanamiZjednoczonymi.Pośrednio
angażowałsięwkonfliktyzbrojne(m.in.wwojnykoreańskąiwietnamską).
Wspomagałrównieżruchykomunistyczne,interweniującnaterytoriachpaństw
blokuwschodniegowceluniedopuszczeniadodestabilizacjiwswojejstrefie
wpływów(rewolucjawęgierska1956,praskawiosna1968).Ogromneśrodki
przeznaczanenautrzymaniemocarstwowejpozycjiZSRRwsposóbskuteczny
destabilizowałyjegonieefektywnągospodarkę.NastępcaJózefaStalina-Nikita
ChruszczownaXXZjeździeKomunistycznejPartiiZwiązkuRadzieckiego(KPZR)
w1956rokuwreferacieOkulciejednostkiijegoskutkach(Окультеличности
иегопоследствиях)ujawniłniektórezbrodnieokresustalinowskiego.Zapocząt-
kowałotozmianyspołecznewZSRRpolegającenaodejściuodterrorupolicyjnego
iszerokostosowanychrepresji.Namocyamnestiiwięzieniaiłagryopuściłosetki
tysięcyskazanychzaprzestępstwapolityczne.Pojawiłysięwtedypierwszepub-
likacjeporuszająceproblemyokresustalinowskiego.Jednakrozwójniezależnego
ruchuliterackiegouniemożliwiałacenzura,będącajednymznarzędziwładzy
wZSRR.Destalinizacjamiałaograniczonywymiar,cospowodowanebyłofaktem,
żeogłaszającyjąrządzącyrównieżbyliodpowiedzialnizamasowerepresje,
autrzymanieobowiązującegosystemupolitycznegoleżałowichinteresie.Lata
rządówLeonidaBreżniewatookreszastojuwgospodarce,nwstecznejstabilizacji”
systemupolitycznegoiwalkizruchemdysydenckim.Walkataprowadzonabyła
m.in.zapomocąpsychiatriirepresyjnej.Byłotomożliwewzwiązkuzuznaniem
przezradzieckichpsychiatrówmyśleniaopozycyjnegozachorobępsychiczną
196
.
DopieroobjęciewpołowielatosiemdziesiątychprzezMichaiłaGorbaczowa
urzęduszefapartiizainicjowałoprocesgłasnosti(jawności)ipieriestrojkę(prze-
budowę).Miałajednakzostaćutrzymanaścisłakontrolapartiinadcałościążycia
196
Zob.M.Heller,Maszynaiśrubki.Jakhartowałsięczłowieksowiecki,Paryż1988,s.38;
B.Brążkiewicz,Chorobapsychicznawliteraturzeikulturzerosyjskiej,Kraków2011,s.207-284.
