Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
5.Uwarunkowaniahistoryczno-kulturowewRosjiiZSRRwXXwieku
57
zkręguchłopstwa.Resztatowrogowie,obiektreedukacjilubeksterminacji”199.
Dominującepozycjewhierarchiispołecznejzajęlidziałaczepartyjni,dowódcy
wojskowi,czekiści,tworzącyradzieckąelitę-nomenklaturę
200
.Hegemoniaklasy
robotniczejbyłapropagandowąiluzją.Państwoopiekuńcze,jakimbyłZwiązek
Radziecki,zniewalałoiubezwłasnowolniałojednostkę.Człowiekbyłjedynie
trybikiemwwielkiejmaszyniepaństwa201.Mechanizmyzniewalaniaczłowieka
wpaństwieradzieckimprzedstawiłAleksandrZinowiewwswojejksiążceHomo
sovieticus(Гомосоветикус)
202
.Wedługpisarza,człowiekaradzieckiegomoż-
nauznaćzanowytypludzki,istotękolektywistyczną.Kolektywbyłpodstawą
społeczeństwaradzieckiego,bezktórejczłowiekradzieckiniebyłbywstanie
normalniefunkcjonować.Żyjącwkolektywie,należałomyślećizachowywać
siętak,jakwszyscy.Homosos(człowiekradziecki)tokameleon,którypotrafi
dostosowaćsiędootoczenia,automatycznieprzejmującjegopoglądy.Człowieka
radzieckiegocechowałaotwartośćnasferęmaterialną,prowadzącadowalki
olepsząpozycjęspołecznąiprzywileje.Nieobcebyłomudonosicielstwoipogarda
dlawszystkiego,cozwiązanezZachodem.Kolejnącechąjegomentalnościbyła
podwójnaosobowość,polegającanaodmiennymzachowaniuiinnychpoglądach
głoszonychwśrodowiskudomowymiwmiejscupracy.Homososuznawałjedynie
dogmatywypływającezideologiipaństwowej.Metodąstosowanąprzezwładze
wcelupodporządkowaniaobywatelibyłstrachzwiązanyzterroremiorganami
bezpieczeństwa(LudowymKomisariatemSprawWewnętrznych(Hародный
комиссариатвнутреннихдел,NKWD),KomitetemBezpieczeństwaPaństwo-
wego(Комитетгосударственнойбезопасности,KGB)).Tworzeniennowego
człowiekaradzieckiego”byłomożliwedziękiwszechobecnejpropagandzie,zideo-
logizowanemuwychowaniu,przynależnościdoKomsomołu(Wszechzwiązkowego
LeninowskiegoKomunistycznegoZwiązkuMłodzieży,Комсомол-Всесоюзный
ленинскийкоммунистическийсоюзмолодёжи),anastępniedopartii
203
.
Wśródnarzędzi,któresłużyłydozniewalaniaobywateli,MichaiłHellerwymienił
infantylizację,upaństwowienie,ideologizacjęitotalizację204.
***
199Ibidem,s.36.
200
Zjawiskonomenklatury,którąwramachmonopolitycznejpartiistworzyłajużrewolu-
cja,opisałMichaiłWoslenskijwksiążcenNomenklatura”(Номенклатурa).Stopniowota
uprzywilejowanawarstwaspołecznacorazbardziejwzmacniałaswojepozycje,izolując
sięodspołeczeństwaiświatazewnętrznego.Wewnątrzniejobowiązywałahierarchiarang
ilicznebarieryspołeczne.Zob.М.Восленский,Номенклатура.Господствующийкласс
СоветскогоСоюза,Москва1991,[on-line:]http://rosnom.narod.ru/T700.htm(15II2012).
201Por
.J.Smaga,Rosjaw20stuleciu…,s.12.
202A.Зиновьев,Гомосоветикус,Лозанна1982.
203Zob.A.Zinowiew,Homosovieticus,tłum.S.Deja,Monachium1981.
204Zob.M.Heller,op.cit.,s.36-89.
