Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
60
Wstęp
OdlattrzydziestychwZwiązkuRadzieckimniepodzielniepanowaładoktryna
socrealizmu
213
,będącaowocemspecyficznychstosunkówspołeczno-politycznych
istanowiącanzjawiskosystemoweościśleznormalizowanychkoordynatach”
214
.
Socrealizmjakonowametodatwórczaliteraturyradzieckiejzostałproklamo-
wanyw1932roku,azainicjowanydwalatapóźniejpodczasIZjazduPisarzy
Radzieckich
215
.KomunistycznyideologAndriejŻdanowpodkreślał,żeukazywana
wutworzerzeczywistośćmusizostaćpokazanawperspektywiejejrewolucyj-
negorozwoju.Zadaniemtwórcybyłotakżeukazanieprzekształceniaczłowieka
zgodniezideałamisocjalizmu.NatomiastKarolRadekpostulowałprzedstawia-
nierzeczywistościnietylkotaką,jakąonajest,aletaką,jakąbyćpowinna
216
.
Jednymzliterackichwyznacznikówdoktrynybyłaobecnośćbohaterapozy-
tywnego,uosabiającegohumanizmiheroizm.Wychowawczezabiegiliteratury
sprowadzałysiędoukształtowaniabolszewika.Bohaterpozytywnyprzechodził
ewolucję:wlatachtrzydziestychXXwiekubyłnimbojownikokolektywizację,
podczaswojny-obrońcaojczyzny,pozwycięstwie-bohaterodbudowującykraj,
realizującyprzejścieodsocjalizmudokomunizmu.Najczęściejcischematyczni
ijednowymiarowibohaterowiewystępowaliwszablonowychisłabychpowieś-
ciachprodukcyjnych217orazkołchozowych.Wokresiewojennympojawiałysię
natomiastpodniosłeipatetycznepowieścikupokrzepieniuserc,pobudzające
uczuciapatriotyczne.LataIIwojnyświatowej(wradzieckiejirosyjskiejliteraturze
naokreślenielat1941-1945,gdyZSRRbyłzaangażowanywwojnępostronie
koalicjiantyhitlerowskiej,stosowanyjestterminWielkaWojnaOjczyźniana)to
takżeokresburzliwegorozwojulirykipatriotycznej,wzywającejdowalki.Socre-
alistabyłzobowiązanydopodporządkowaniaswojejtwórczejindywidualności
wymogomideologicznym,ajegomyślmiałabyćskoncentrowananadobrunowego
ustrojuspołecznego.Pisarzstałsięninżynieremduszludzkich”
.Inneposzukiwania
twórczezostałypotępione.Wnurciesocrealizmutworzylim.in.:IljaErenburg,
WalentinKatajew,MichaiłSzołochow.Tematykęhistorycznąpodejmowałwswych
powieściachAleksiejTołstoj.Utworyodbiegająceodnormwytyczonychprzez
partyjnychideologówbyłyzwalczane,niemiałyszansnawydanie,aichtwórcy
213
Zob.szerzej:P
.Fast,Realizmsocjalistycznywliteraturzerosyjskiej.Doktryna,poetyka,
konteksty,Kraków2003.Otypachformalnegoprzejawianiasięrealizmusocjalistycznegozob.
E.Możejko,Realizmsocjalistyczny.Teoria.Rozwój.Upadek,Kraków2001,s.88-89.
214S.Poręba,op.cit.,s.46.
215
PrzezokresrealizmusocjalistycznegoPiotrFastrozumielata1929-1953.Zob.P
.Fast,
op.cit.,s.133.
216Zob.E.Możejko,op.cit.,s.17-18.
217Nadrzędnąkwestiąwpowieściachprodukcyjnychjeststosunekbohateradopracy,który
wyznaczaideałosobowości.Powieścitemiałyrealizowaćtakżeinnecele,m.in.:ujawnianie
leniówibumelantów,kształtowanietroskliwegostosunkudomieniapaństwowego,wskazy-
waniedrogiewolucjijednostkikuosiągnięciuidealnegostanuświadomościipostępowania.
Zob.P
.Fast,op.cit.,s.27.
