Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Alegoryzacjapogańskiegodorobkustarożytności
21
pogańskiejAnglii,pisałotymwprostwliściedomisjonarza:Dniemożnazajednymrazem
odciąćwszystkiegoiwymazaćzprzyzwyczajonychdotegoumysłów,ponieważnawetten,
ktoczyniwysiłki,abyiśćcorazwyżej,robitodrobnymikrokami,anieprzypomocyskoków”
8
.
WtymsamymliścieGrzegorzwskazywałnapotrzebęzachowanianiektórychelementów
pogańskiegodorobku,sugerująctylkozmianęjegointerpretacjiisymboliki:Dmyślę,żenie
powinnybyćburzoneichpogańskieświątynie,ajedyniebożki,jakiesąwewnątrz.Jeśli[ś]
zostałydobrzezbudowane,należyprzemienićjezkultubożkówwświątynieprawdziwego
Boga.Wtakisposóbludzie,gdyniebędązburzoneichświątynie,mogąłatwiejwyrzucić
zeswegosercabłędy,poznaćioddawaćcześćprawdziwemuBoguiłatwiejzbieraćsię
wtychmiejscach,wktórychzbieranosięoddawna.Aponieważmielizwyczajzabijaćna
ofiarębogomwielewołów,toitenobyczajpowinnosięzastąpićjakąśinnąuroczystością
[ś].Niebędąjużpoświęcaćzwierzątdawnymbożkomczydiabłu,alebędąjezabijaćna
chwałęBoga[ś]ibędądziękowaćzakarmieniedosytadawcywszystkichrzeczy”
9
.
Zachowywanotedziełaliteraturypogańskiej,któredawałysięzmodyfikować
wduchuchrześcijańskim,np.przezdodanieinterpretacjibiblijnej,prawda-częstonaiwnej
inielogicznej,choćumysłynawracanychnajczęściejniebyływstanietegowyczućczy
dostrzec.Takilosspotkałdużączęśćustnej,pogańskiejtradycjiirlandzkiej.Dziękitemu
jednakwieledziełirlandzkiejepikipogańskiejzostałowogólezachowanych,choćznajdu-
jemywnichliczne,częstoinfantylneinterpolacje.
Częśćskrybówmiaładopogańskichtekstówstosuneknieprzyjazny,zapisywalije
niechętnie,zapewnenazleceniedworukrólewskiegoczydbałegoomiejscowątradycjęco
światlejszegoopata.Innidostrzegaliwdawnychtekstachwłasne,celtyckiedziedzictwo,
budzącedumę,uświęcającjetylkosłowemDamen”.Bywało,żeijedni,idrudzywyrażalito
namarginesachtychmanuskryptów.WprzedchrześcijańskimeposiestaroirlandzkimTáin
skryba,najwyraźniejnieprzepadającyzapogańskąprzeszłością,dopisałnamarginesie
komentarz:DJa,któryprzepisywałemtęhistorię,lubraczejfantazję,niewierzęwjejszcze-
góły.Niektóreztychrzeczysądiabelskimikłamstwami,innezmyśleniamipoetów,jeszcze
innepowstałychybanauciechęidiotów”.Natomiastinnyskryba,dumnyzceltyckiejtradycji
pogańskiej,pozostawiłtużobokkomentarzprzeciwny:Dbłogosławimykażdego,ktozapa-
miętawiernieTáinwtymtukształcieiniepoplączegozinnym”
10
.Charakterystyczne,że
dopisekchwalącyTáinapowstałwjęzykugaelickim,akrytyczny-połacinie.
ŚladydyskretnejchrystianizacjinosiBeowulf,głównyzabytekliteraturystaroan-
gielskiej.TupogańskiksiążęBeowulfwalczyzpotworemGrendelemijegorówniegroźną
matką.Monstratakiełatwobyłozinterpretowaćjakosymbologólnegozła,zktórymnależy
sięrozprawić,awyrazistypodziałnadobroizłobeztrudnościdawałosiępogodzićzchrze-
ścijańskimipryncypiami.Takzneutralizowanyiprzyswojonypogańskieposzostałspisany
wktórymśzangielskichklasztorów.
Niewszystkojednakdałosiętakłatwoschrystianizować.Gdytekstpogańskigodził
wprostwwiaręiKościół,żadnaalegoryzacjaniemogłategoukryć.Nieuchronniewkra-
czałwtedymiejscowyopatczybiskup,którydecydował,bypodobnegotekstupoprostu
niezapisywać.Takilosspotkałm.in.epikiokresuinwazjinaBrytanięprzezplemiona
8
BedaWielebny,HistorialudówAnglii,tłum.H.Pietruszczak,Zgorzelec2015,s.90.
9
Ibid.,s.89-90.
10
Cyt.za:Tainczyliuprowadzeniestad,tłum.E.Bryll,M.Goraj,Warszawa1983,s.253i283.
