Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
WPROWADZENIE
naniegoNatsume,którypisałowartościachrodzimychitworzyłbohaterówposzukują-
cychwłasnejtożsamości.SzczególnieważnąwkontekścieNihonjinronpracąWatsujiego
jestFūdo.Ningengakutekikósatsu(1935,Warunkinaturalne.Rozważaniaantropologiczne),
wktórej,podobniejakwspomnianyShiga,pisałonierozłącznymzwiązkumiędzyśrodowi-
skiemnaturalnymJaponiiajejwyjątkowąkulturą.
Konieclat30.XXwieku,kiedyJaponiaprzystąpiładokolejnejwojnyzChinami,
anastępniedodziałańprzeciwaliantompodczasdrugiejwojnyświatowej,byłokresem
nasilonejindoktrynacji,zgodnejztym,cozapisanoowyjątkowymcharakterzenarodo-
wymwewspomnianymtekścieKokutainohongi.Japończycymielipamiętać,żesąnarodem
wybranymdowypełnieniamisjidziejowej.Pojawiałysięnaturalnietekstypropagandowe
iprogramoweugrupowańprawicowychinacjonalistycznych,wktórychpisanooDwyjąt-
kowości”Japonii,alepracenaukoweczyliterackiezwiązaneztematykąNihonjinronwła-
ściwieprzestałysięukazywać.Czasybyłybardzotrudne,aautorzymusieliliczyćsięzostrą
cenzurąikaramizaporuszanietematówniepasującychdoówczesnejpropagandy.Do
wyjątkówmożnazaliczyćNishidęKitarō(1870-1945)ikilkuinnychfilozofówztzw.szkoły
zKioto.Nishidatwierdziłm.in.,żeJapończycyodnajdująswojąnarodowątożsamość
wkulciecesarza,którystanowiźródłojapońskiegoducha.Jednocześniejednakutrzymy-
wał,żedlaichrozwojuduchowegoniezbędnesąkontaktyzeświatem.WesejuNihonbunka
mondai(1940,Problemykulturyjapońskiej)pisał,żenakształtkulturyJaponii,przezcałą
jejhistorię,miaływpływtakżeinnekultury.Twierdził,żewartościowewkulturzejapońskiej
jestnietylkoto,coDunikatowe”,aleteżto,cozapożyczoneiDuniwersalne”.Ciekawe,że
Nishidabyłkrytykowanywczasiewojnyprzezultranacjonalistówzabrakpatriotyzmu,
aprzezpowojennychkrytykówzawspieranienacjonalizmuipolitykiimperialistycznej
władz.Widaćnatymprzykładzie,jakbardzointerpretacjatego,coszczególnewkulturze
japońskiej,związanajestzczasami,wktórychsięotympisało.
Przegranawojna,któradoprowadziładotakwielutragedii,atakżedotrwającejdo
1952rokuokupacjiJaponiiprzezwojskasojusznicze,głównieamerykańskie,sprawiła,że
zaprzestanorozważańnatematNihonjinron.Podjętonatomiastkrytykętego,codotychczas
pisanoipodkreślanowdyskursiedotyczącymtożsamościnarodowej.Wielezgloryfikowa-
nychwcześniejtradycyjnychwartości(np.charakternarodowy)czyinstytucji(np.cesarz)
uznanoterazzagłówneprzyczynyklęskiiupokorzeniaJaponii.
Alejeszczewczasieokupacji,w1948roku,zzainteresowaniemprzyjętojapoński
przekład,Kikutokatana,pracyamerykańskiejantropolożkiRuthBenedict(1887-1948)The
ChrysanthemumandtheSword.PatternsofJapaneseCulture(1946;wjęzykupolskimjako
Chryzantemaimiecz.Wzorykulturyjapońskiej,1999).Choćpracabyławielokrotniekryty-
kowana,gdyżautorkanapisałająwczasiewojnywokreślonymcelupolitycznym,napole-
ceniewładzamerykańskich,aswebadaniaterenoweprzeprowadziławyłączniewStanach,
rozmawiającjedyniezjapońskimiimigrantamiijeńcamiwojennymi,dodziśjesttochyba
jednazpodstawowychlekturdlazainteresowanychkulturąJaponii.Jesttochybatakże
najbardziejznanapracaspośródzaliczanychdonurtuNihonjinron.Autorkaopisaławzory
kulturyjapońskiej,którewedługniejstanowiąjejpodstawęiwyróżniająjąspośródinnych
kultur.Chciała,byZachód,wtymtakżejejrodacy,moglilepiejzrozumiećJaponię.Pod-
stawowychwzorówkulturyszukaławhistorii,etyce,tradycyjnychzwyczajachizachowa-
niachspołecznych.Bywyjaśnićteostatnie,przeanalizowałam.in.takietypowojapońskie
