Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zorganizowanąwpostacitowarzystwdobro-
czynnych.
Wartorównieżzwrócićuwagęnakwestię
epidemii,którychnasileniewomawianych
epokachzależałoodpanującychwarunków
sanitarnychorazwiedzymedycznej.Wwie-
kachśrednichipóźniejnajgroźniejsząpla-
gąnękającąludnośćEuropy
,wtymrównież
naszegokraju,byładżuma,którejczynnik
etiologicznypoznanodopierow2.połowie
XIXw.Specyfikętamtychczasówstanowi-
łorównieżwystępowanietrądu.Zaciekawy
przypadekwhistoriiepidemiologiiuchodzi
kiła,którawXVIw.występowaławpostaci
ostrej,nierzadkoprowadzącejdozgonu.Za
pierwszegopolskiegosyfilidiologanależy
uznaćWojciechaOczkę,autoradziełaokile
pt.Przymiot.Nieznajomośćgenezychoróbza-
kaźnychrodziłanieracjonalnedomysłyiza-
chowania.Ogromnąśmiertelność,niemalże
doczasównamwspółczesnych,powodowały
ospaprawdziwa,błonica,płonicaidury.Po
ustąpieniuzEuropywwiekuXVIIIdżumy
przyczynąlicznychzgonówstałasięgruźlica.
WwiekuXIXprzezziemiepolskieprzeszły
kilkakrotnieepidemiecholery
,przywleczonej
doEuropyprzezżołnierzyrosyjskich.
PierwszapołowaXIXw.charakteryzo-
wałasiębezradnościąterapeutycznąwwięk-
szościpoddawanychleczeniuprzypadków,
wefekcieczegoszerzyłsięnihilizmtera-
peutyczny
.Dużymosiągnięciembyłrozwój
szczepieńochronnych,którympoczątekdały
szczepieniaprzyużyciutzw.krowianki,za-
pobiegająceospieprawdziwej.Pomimoteore-
tycznegoipraktycznegorozwojumedycyny
,
m.in.wzakresiediagnostyki,patologii,fizjo-
logii,bakteriologiiitp.,wmyśleniuwielule-
karzydominowałsceptycyzmterapeutyczny
.
Powściągliwymrzecznikiemtegopoglądubył
naziemiachpolskichJózefDietl.Przekona-
niomDietlaprzeczyłyosiągnięciawdziedzi-
niechirurgiiimedycynyzachowawczej,me-
dycyna2.połowyXIXw.zaczęłasiębowiem
uwalniaćodsceptycyzmu.
NamedycynępolskąXIXipoczątku
XXw.oddziaływałyróżneprądyideowe
iświatopoglądowe.WokresieodKongresu
WiedeńskiegodoWiosnyLudóww1848r.
dominowałwEuropieduchrewindykacji
prawrządzącychelit,nazywanywhistorio-
grafiirestauracją.Przeciwnikówradykalnych
zmiannazwanowtedykonserwatystami.Po-
glądykonserwatywnepodzielaływszystkie
dworyeuropejskieorazarystokracja.Moż-
liwośćutrzymaniapolitycznegoispołecz-
negostatusquo
konserwatyściupatrywali
wugruntowaniureligiiiwiary.Romantyzm
sprzyjałwzrostowireligijności,apoteozując
chrześcijaństwo.Naideologicznychiświa-
topoglądowychantypodachstałówczesnyli-
beralizm,związanyzpoglądamigłoszonymi
woświeceniu,postulującyniezależnośćczło-
wiekaodpanującegosystemu.Niebywały
rozwójnaukprzyrodniczychwXIXw.postę-
powałwEuropieiwAmerycerównocześnie
zniezwykłymiprzeobrażeniamiwgospodar-
ceitechnice.Jużw1.połowieXIXw.po-
jawiłysięwNiemczechpierwszeorganizacje
komunistyczne,którychhasłaprogramowe
byłykierowanedolicznegoproletariatufa-
brycznego.PoupadkuWiosnyLudówpo-
stępowałaliberalizacjainteligencji.Pojawił
siętakżekultwiedzy
,szczególniewśródza-
możnegomieszczaństwa.Czterdzieścilat
europejskiegospokoju(1870–1914)tookres
intensywnegorozwojuekonomicznegooraz
znaczącegoposzerzeniaoddziaływania
kul-
turyzachodnioeuropejskiejdziękiosiągnię-
ciomtechniki.
Zasygnalizowane
przemiany
ideowo-
-światopoglądoweorazpostępwdziedzinie
naukprzyrodniczychsprawiły,żewmedy-
cyniezrodziłsiękonsekwentnymaterializm.
Jegorozwojowisprzyjałmechanistyczny
determinizmDarwina.JaknapisałWłady-
sławSzumowski:nMaterializmwXIXw.był
najbardziejrozpowszechnionąinajbardziej
twórcząkonstruktywnieteoriąprzyrodni-
czo-filozoficzną”.
Interesujące,żesuge-
stiomagnostycznegoświatopogląduoparła
siępolskaetycznamyślmedyczna,dając
tymsamymwyrazswojejniezależnościinte-
lektualnej.
Wstęp
dopierwszego
tomu
XXI
