Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MedycynawPolsce
przedrozbiorowej
PrzemsząnazachódodOlkusza.Powierzo-
noimprowadzeniezakonuizajmowanie
sięchorymi55.Przybylinajprawdopodobniej
zFrancji,zmiejscowościVienne56.Według
niektórychźródełwłaśnietadatawyzna-
czapoczątekprawdziwieprofesjonalnego
szpitalnictwawPolsce,duchacybowiemdo
takichdziałańbyliprzygotowaniidyspo-
nowaliwsparciemwyszkolonychlekarzy
.
Zgodniezregułądoichpowinnościnależała
pomocchorym,biednymorazporzuconym
dzieciom,mielizapatronaDuchaŚw.iżyli
wedługregułśw.Augustyna.Innybiskup
krakowskiIwoOdrowąż,kanclerzLeszka
Białego,sprowadziłduchakówdopodkra-
kowskiejwsiPrądnikw1220r.Tamlokował
ichklasztoriszpital,którymiałprzyjmować
nubogichchorych,sieroty
,kobietybrzemien-
neileżącepoulicach”.Byłtoprawdopo-
dobniepierwszyobiektszpitalnynapolskiej
ziemizobowiązanydoprzyjmowaniakobiet
ciężarnychipołożnic.Innybiskup,JanPran-
dotazBiałaczowa,wybudowawszyw1244r.
wKrakowieszpitalikościółpodwezwa-
niemśw.Ducha,sprowadziłtamduchaków
zpobliskiegoPrądnika,inicjująckrakowskie
szpitalnictwo57.Niemalwtymsamymczasie
(w1214r.)zostałwybudowany
,zinicjatywy
opataWitosława,klasztoriszpitalDucha
Św.weWrocławiu.FundatoramibyliHen-
rykIBrodatyijegożonaksiężnaJadwiga,
późniejszaświęta.Szpitaleduchakówwkrót-
cerozprzestrzeniłysięporóżnychzakąt-
kachPolski–naPomorzu,zachodziekraju
iwMałopolsce58.Budowanojewobrębie
murówobronnychmiast,miałotozapewnić
bezpieczeństwopensjonariuszyipersonelu
podczaswrogichnajazdów.Byłyusytuowane
zazwyczajprzymurachmiejskich,zdalaod
gęstejzabudowymieszkalnej,wpobliżucie-
kówwodnychzapewniającychdopływświe-
żejwodyiodprowadzanieścieków.Takbyło
iwKrakowie,gdziebudynekszpitalnybył
skomponowanyzkościołemiprzezkościół
doniegowchodzono59.Wlatach1310–1311
szpitalduchakówpowstałwGdańsku,zbu-
dowanyprzezzakonkrzyżackipozajęciu
przezniegotegomiasta.Założonyzostał
zmyśląopielgrzymachibiedakach,apro-
wadzeniepowierzonozakonowi.W1382r.
przekazanogowładzommiejskim60.
Gdańsk,którystałsiękolebkąmedycy-
nywPolscepółnocnej,azarazemkolebką
polskiejchirurgii,wXVw.rozszerzałdzia-
łalnośćwzakresieszpitalnictwa.Zprzytuł-
kudlabiednych,działającegojeszczeprzed
wkroczeniemKrzyżaków,powstałszpital
św.Elżbiety.Dlachorychżeglarzyotwarto
w1414r.szpitalśw.Jakuba–rozbudowa-
nyw1432,późniejspalonyprzezhusytów
iznówodbudowany.WpoczątkachXVw.
działałjeszczewGdańsku,alepozamura-
mimiasta,szpitalzwanynLazaretem”(Po-
ckenhaus,czylidomospy).Jakwidaćistniała
potrzebaizolowaniachorychnaospęwmie-
ściemającymożywione
kontaktyześwia-
tem.PowstaływpołowieXVw.cechchirur-
gów(ibalwierzy)gdańskich,dysponujący
od1454r.własnym,pierwszymwPolsce
statutem,istotniewpłynąłnadalszyogól-
nyrozwójmedycynysilniewspieranejprzez
dbającychodobrąrenomęchirurgów61.
WPolsceśredniowiecznejlecznictwem
iopiekąspołecznązajmowalisięponadto
kanonicyregularniStróżówGrobuŚwiętego
(bożogrobcy),zwaniteżmiechowitami.Do
Polskibożogrobcówsprowadziłw1163r.
rycerzkrzyżowyimożnowładcaJaksaGry-
fitazMiechowa(prawdopodobnietożsamy
zksięciemJaksązKopanicy),któryufundo-
14
55L.Wachholz,Szpitalekrakowskie,s.6–7.
56WedługWachholza,ibidem,s.10–11,opierającegoswojątezęnaprzekazieWojciechaBaseusazeSzcze-
brzeszynazXVIw.,duchacyprzybylizFrancji,aniezWiednia,gdzietenzakonpojawiłsiępóźniejniż
wMałopolsce.
57Ibidem,s.6.
58KolejnyszpitaltejsamejformacjizakonnejpowstałwSandomierzuok.1222,ufundowanyprzezŻegotę,kasz-
telanakrakowskiego,potemwŚcinawienadOdrą(1282–pierwszawzmiankapochodzijużz1209r.)wraz
zfiliąChobieninadOdrą,wElblągu(1242),Poznaniu(1263),Kaliszu(1283),Uniejowiewziemisieradzkiej
(1283),ponownieotwartywSławkowie(tymrazemfundowanyw1298),weLwowie(1375).Niewielkieszpi-
talikiprzyklasztorneduchakówzokresuXIII–XIVw.wzmiankowanesątakżewGłogowie,Lubinie,wRudnej,
NysieKłodzkiej,Szprotawie,Skorogoszczy
,Głogówku;za:K.Dola,Wkładzakonów,s.136–138orazL.Wach-
holz,Szpitalekrakowskie,s.12.
59L.Wachholz,Szpitalekrakowskie,s.14.
60M.Żydowo,DziejenauczaniamedycynywGdańsku,w:Dziejenauczaniamedycynynaziemiachpolskich,red.M.Ży-
dowo,Kraków2001,s.35.
61Ibidem.
