Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
SZTUKA:DZIEJEPOJĘCIA
nanierzemiosłzesztukami,ozerwaniezprzeciwstawianiemczystych
iużytkowych,zprzesądem,żerzeczyużytkowenienależądosztuki.
Zapewne,wserwisieporcelanowymtrudnoodnaleźćtęgłębięmyśli,co
wdramacie,itępełnięwyrazu,cowsymfonii,alejeślibytomiałoprze-
mawiaćprzeciwprzynależnościserwisudosztuki,toznaczyłoby,że
sprawdzianemprzynależnościjestnietylkopiękno,aletakżeinnewzglę-
dy,jakmyśliwyraz.
Ijeszcze:ludzieXIXwiekuchętniechodzilinafarsyioperetki,ale
wieluznichzaprotestowałoby,gdybyktośoperetki(nawetOffenbacha)
chciałuważaćzadziełasztuki.Tosamodotyczyłomuzykitanecznej
(nawetwalcówStraussa).Dlaczego?Bo–mówiono–niejestdośćpo-
ważnaiideowa.Jakgdybyoprzynależnościdosztukistanowiłtakżepo-
ziompowagiimoralności.
Wszystkotowskazuje,żechoćpojęciesztukizdawałosięustalone,
wrzeczywistościnimniebyło;sprawdzianprzynależnościdosztukibył
wielorakiichwiejny;wteoriisprawdzianemtymbyłopiękno,ale
wpraktycetakżeudziałmyśliiekspresji,poziompowagiimoralności,
robotaindywidualna,celniekomercjalny.
Problemu,czysztukapowinnabyćżyciowo,praktycznieużyteczna,
niebyłowcalewstarożytności,gdypojęciemswymobejmowałateżkra-
wiectwoczystolarstwo.Aleniebyłogoteżpóźniej;możnasądzić,żepo-
wszechnybyłpoglądtaki:sztukasłużypięknu,urodzieżycia;alejeśli
doraźnie,praktycznieczyspołecznie,jestużyteczna,totymlepiej.Nie
jesttojejcel,alepożądanyskutek.ZmieniłosiętowXIXwieku,już
wpierwszejpołowiestulecia;wtedypowstałohasłowyłącznieestetycz-
nychcelówiskutkówsztuki:l,artpourl,art,sztukadlasztuki.Równie
dobrze,jeślinielepiej,możnabyłodaćhasło:pięknodlapiękna.Socjo-
logwytłumaczy,dlaczegopojawiłosięwłaśniewtymczasieiżepierw-
sząojczyznąhasłabyłaFrancja.FilozofVictorCousinwkursieuniwer-
syteckimzroku1818mówił:„Pięknowprzyrodzieiwsztucemazwią-
zektylkozsamymsobą.Sztukaniejestnarzędziem,mawłasnycel”.
NiewielepóźniejliteratThéophileGautierwprzedmowiedopowieści
Albertuszroku1832:„Doczegotosłuży?Służydotego,bybyłopięk-
ne.Czytoniedosyć?Wchodzącdopozytywnegospisupoezjastajesię
