Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
V.Sporyopojęciesztuki
43
czysilną,czyspoistąitd.Anieinaczejjest,gdydodefinicjiwprowadza
się„kształt”czy„strukturę”.Formę,kształt,strukturęmawszystko,co
istnieje,więcforma,kształt,strukturaniemożestanowićswoistejcechy
sztuki,lecztylkojakaśszczególnaforma,szczególnykształt,struktura.
Szczególnąformęsztukiniektórzyartyściiteoretycywidząwformie
czystej:takiej,któraprzemawiasamazasiebie(intrinsicform,jakjąna-
zywająAnglosasi)bezwzględunato,coprzedstawiaiczemusłuży.
Wszakżeużywanaicenionawsztucejestteżtakaforma,któradobrze
słu˝yjakiemuścelowi;formętaką,nazywanąfunkcjonalną,majądzieła
sztukiużytkowej,domyczykrzesła.Apotrzecie,używanaiceniona
wdziełachsztukijestrównieżformaodpowiadającatemu,coprzedsta-
wia:takaforma,nazywanaprzedstawiającą(representantional,extrinsic),
właściwajestdziełomsztukiodtwórczej,portretomczykrajobrazom.
Wsztucewystępująformyzarównoczyste,jakfunkcjonalneiprzedsta-
wiające:aleaniformyfunkcjonalne,aniprzedstawiająceniesąformami
„czystymi”.
Wniosekstąd:jeśliformamadefiniowaćsztukę,toniekażdaforma;
aleteżniekonieczniemusitobyćformaczysta.Więcdefinicja„swoistą
cechąsztukijestforma”jestzbytszeroka,adefinicja„swoistącechą
sztukijestformaczysta”jestzbytwąska.Formębowiemmanietylko
dziełosztuki,aleteżmaszyna;adziełasztukimająformęnietylkoczy-
stą,aletakżefunkcjonalnąiodtwórczą.
4.Cechąswoistąsztukijestekspresja.Wmyśltejdefinicjicechaswo-
istasztukitkwiłabywpostawietego,ktodziełowytwarza,wpostawie
artysty.Jesttodefinicjawzględnienowa,przedXIXwiekiempojawia-
łasiętylkowyjątkowo.Większośćdawniejszychteoretyków,mówiąc
osztuce,niewspominałaoekspresji;aniektórzy,jakF
.PatriziwXVI
wieku(Dellapoëtica,1586,s.91),wręczzaprzeczali,bybyłacechąpo-
ezji(„Espressionenonèpropriadelpoeta”).Przemianazaczęłasię
wXVIIIwieku:uCondillaca,Diderota,potemuromantyków.Całko-
wiciezaśstosunekdoekspresjizmieniłsięwXXwieku.Klasycznymi
obrońcamitegorozumieniasztukistalisięCroce,jegouczniowieizwo-
lennicy;sąnimifilozofowieipsychologowiesztuki,aletakżeartyści,
