Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dziekanat
JerzyBralczyk
Cotojestdziekanat?Cooznaczałosłowoudziekanat”dlanaszychprzod-
ków,jakiedziśmadlanasznaczenie?Napewnowzięłosięzesłowaudziekan”
,
alejakiemiałoznimrelacjeznaczeniowe?Zacznijmyodtegosłowa.uDziekan”
musiałmiećupoczątkówjakąśdziesiątkę.Wziąłsięmianowiciezgreckiegorze-
czownikadekanos,zktóregoRzymianiezrobilidecanus.Takidecanusnajpierw
byłprzełożonymnaddziesięciomamnichami,zanimstałsięzwierzchnikiem
kilkuparafii,adawniejbywałteżdziesiętnikiemwwojsku.Decanus,nawiasem
mówiąc,byłtojeszczedotegoterminastrologiczny.OdXIIIwiekuweFrancji,
aodXVwPolsce,byłtoteżtytułzwierzchnikawydziałuuniwersyteckiego,spol-
szczonyznaczniepóźniejdoformyudziekan”
.Itenpolskiudziekan”zachował
dodziśznaczeniekościelne,aleobecniekojarzysięjednakprzedewszystkim
zfunkcjąuczelnianą.IodnosisiępozatymdoprzełożonegoRadyAdwokackiej
idoszefakorpusudyplomatycznego.Aoprócztego,coprawdaprzejściowotylko,
nacowskazująniektóresłowniki,stosowanotosłowodokogoś,ktowtowarzy-
stwierejwodził-ibyłotookreślenieironiczne.Byłtakimtowarzyskimdzieka-
nem.Byłonawetwużyciusłowoudziekanowa”
,wtymwłaśnieznaczeniu.Dziś
zdziekanataknieżartujemy.
Istworzyłudziekan”wielkąrodzinęsłów.Mamytumiędzyinnymirzeczow-
nikiopodobnychsobiehistorycznieznaczeniach,boiudziekanię”
,iudziekań-
stwo”
,iudziekanat”wreszcie.Tenostatniwyrazodnosiłsięnajpierwtylko,apotem
wcorazmniejszymstopniudopewnejliczbyparafiikatolickich,połączonychwładzą
duchownego,sprawującegofunkcjędziekana-funkcjęigodność.Wdawniejszych
słownikachbyłotoznaczeniepodawanejakwyłączne,potempierwsze:półtora
wiekutemudziekanattobyłanajpierwkościelnajednostkaadministracyjna,potem
zaśustanowisko,urząddziekana”
,czyliinaczejudziekania”alboudziekaństwo”
–takiesynonimywdefinicjipodawano.Trochęodmiennieudziekanat”widział
słowniksprzedstulat:tonajpierwtyle,coudziekaństwo”(funkcja,stanowisko,
godność),apotemdopieropewnaliczbaparafii.Główniejakozespółparafiiwidzi
