Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przez86dnipisarzoczekiwałsamotniewcelinawykonaniewyrokubądźjego
uchylenie.WtokupostępowaniaodwoławczegoSądNajwyższywKijowie20kwiet-
nia1941rokuuznałjedenztrzechparagrafówoskarżeniazabłędniezastosowany,
aleutrzymałkaręśmierci.DopieroSądNajwyższywMoskwie24maja1941roku
zmieniłwyrokna10latpozbawieniawolnościi4latautratyprawobywatelskich.nJa-
kich?”–zapytywałmyślącylogicznieGrubiński,obywatelpaństwapolskiego.Pona-
wiązaniustosunkówdyplomatycznychmiędzyrządamiRPiZSRS96pisarzjeszcze
przez8miesięcybyłprzetrzymywanywwięzieniachprzesyłkowychwMagnitogor-
sku,WierchnieuralskuiSwierdłowsku,anastępniewobozachpółnocnouralskich:
wSoświe,wKaszaju,TrietiaKomandirowkaiWtorojPunkt.Okolicznościtowarzy-
szącenamnestionowaniu”gorelacjonowałLeopoldKielanowski:
SzłydepeszezAngliidoBuzułuku,abyodnaleźćGrubińskiego.Staralisiępisarze,prowadzilistaraniaak-
torzy,wysyłałydepeszezLondynudoośrodkaPolskiegoCzerwonegoKrzyżawRosjijegobliskieprzyja-
ciółkizwarszawskichteatrów,panieMilaKamińskaiKazimieraSkalska.Odpowiedźsowieckabrzmiała:
Niemożnagoodnaleźć.Niemago.Wreszcie,podługichmiesiącach,gdyjużniemalniebyłonadziei
naodnalezieniepisarza,przybyłdokierownictwaPolskiegoCzerwonegoKrzyżawBuzułukuzłagruna
dalekiejPółnocymjrChojnacki.Przywiózłnapamięćwyuczonądługąlistę–litanięnazwiskPolaków
przebywającychwdalekich,niedostępnychłagrachPółnocy,zzapamiętanyminumeramiobozówicel.
Natejdługiejliście,którąrecytowałiprzekazywałpolskimwładzom,zabrzmiałonaglenazwisko:Wa-
cławGrubiński–Henrykowicz[…]97.
Zwolniony7marca1942roku,opuściłobóznazajutrz;przedostałsiędoBuzułuku,by
potemprzezKujbyszew,Persję(Iran),Indie,afrykańskiDurbaniCapeTown(Kapsztad)
dotrzećdoSzkocjiiAnglii98.Wmaju1943rokuzamieszkałnastałewLondynie99.
DoświadczeniaokresuwojnyprzedstawiłGrubińskiwpamiętnikuMiędzymłotem
asierpem100,najlepszym,zdaniemwielu,tekściepisarza,jakiukazałsięnaobczyź-
nie.Naemigracjiwydałpozatymstosunkowoniewiele:scenariuszfilmowyBajki
96Zob.np.W.Roszkowski,HistoriaPolski1914–1991,Warszawa1992,s.106.Wkrótcepowojnie
W.Grubińskiwspominał(Przestępstwoikara,nWiadomości”[Londyn]1947,nr38,s.2):nGdywmaju
1943dostałemsięwreszciedoLondynu,dowiedziałemsięodgen.Sikorskiego(nakilkadniprzed
jegofatalnąpodróżą)niektórychszczegółówzwiązanychzpodpisywaniemumowypolsko-sowieckiej.
Gen.SikorskiwręczyłwówczasStalinowilistęznazwiskamiwięźniów,którychzwolnienieuważałza
najpilniejsze.Stalinprzyjąłlistęiobiecał,żeciwięźniowiebędązwolnieninatychmiast.Natejpierwszej
liścieznajdowałosięimojenazwisko,cozawdzięczamprzyjaźni,jakąmniegen.Sikorskizaszczycał.
Zwolnionomnieprzecieżwosiemmiesięcypóźniej,powielunaleganiachzLondynuizambasady
polskiejwKujbyszewie,gdyjużbyłemwostatecznościwycieńczony”.
97L.Kielanowski,„Nietrzebabyćwieszczem…”,nWiadomości”(Londyn)1973,nr32,s.1.
98Szlakwojennejtułaczkiprecyzyjniezakreśliłsamautor.Zob.Ankieta.Wpracowniachemigracyjnych
pisarzy,nWiadomości”(Londyn)1961,nr1,s.4.
99OstatnipoświadczonyepistolarnieadresGrubińskiegoto:209ChelseaCloisters,SloaneAvenue,
London,SW33DS.Zob.jegolistdoredaktoralondyńskichnWiadomości”,M.Chmielowca,datowa-
ny:Londyn,19marca1973roku(rpsAE/AW/LXXXVI/8).
100W.Grubiński,Międzymłotemasierpem,Londyn1948.Fragmenty[w:]PolacywZSRR(1939–1942).
Antologia,oprac.,wstępM.Czapska,Paryż1963.
~21~
