Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prawopowszechnieobowiązująceaprawowewnętrznieobowiązujące…
21
dynamicznym,podczasgdymoralność-statycznym.Wszelkienetykizawodowe”,
będąceelementemzinstytucjonalizowanychsystemównormatywnychdanychorga-
nizacjizawodowych,mająstrukturęwewnętrznąsystemustatycznego13.Wrelacjach
systemowychmiędzyprawemamoralnościąistniejątrzystanowiskateoretyczne,
główniewzakresieproblemuwalidacyjnego.Pierwszeanalizujepojęciemoralności
jakosystemunormatywnegonadrzędnegowobecprawa(koncepcjeprawanatury).
Drugiestanowi,żeprawojestnadrzędnewstosunkudomoralności(poglądywywo-
dzoneodT.Hobbesa),natomiasttrzecieuznajerównorzędnośćiniezależnośćobu
tychsystemównormatywnych(np.pozytywizm).
Kolejnymtypemrelacjisąrelacjestrukturalne.Mająonemiejscewtedy,gdyza-
sadyinormymoralnewiązanesązsystememprawaprzypomocyregułsystemu,
jakrównieżposzczególnychkonstrukcjinormatywnychidoktrynalnych.Zasady
etycznemogąbyćrównieżinkorporowanedosystemuprawawpostacitzw.zasad
prawa,któresąformułowaneprzezprzepisyprawnelubdoktrynęprawniczą(tzw.
skodyfikowaneinieskodyfikowanezasadyprawa)14.Nadrzędnymizasadamiprawa
sąnp.zasadarównościwobecprawaorazzasadapraworządności,sformułowanena
najwyższymstopniuogólności,podobnemunormommoralnym,jakrównieżzasady
konstytucyjne.Istniejąrównieżodesłania-wewnętrznepierwszegostopnia(pośred-
nie)orazpozasystemowe,występującewpostaciodesłaniadrugiegostopnia(bezpo-
średnie,tzw.klauzulegeneralne).
Przyodesłaniuwewnętrznympierwszegostopniazasadymającharakterzasad
etycznych,oznaczonychwprzepisachprawnychwartościującąterminologiąpraw-
niczą,niezawierającąjednakdefinicjitychterminów(ndobrawiara”,winaumyślna),
którychsenswyjaśniadoktryna.Odesłaniapozasystemowewystępującewformie
klauzulgeneralnychsątonp.odesłaniadozasadwspółżyciaspołecznego,moralno-
ścipublicznej.Klauzulegeneralnepełniąfunkcjękonstrukcjinormatywnych,które
wiążąstrukturalniezasadywspółżyciaspołecznegozsystememprawa,przyzałoże-
niużeniemającharakterublankietowegoiodnosząsiędoobiektywnychstandardów
ocennychspołecznieakceptowanych.Natomiastodesłaniepośredniepierwszego
stopniaprzypomocynieprawniczychterminówwartościującychzawartychwprze-
pisachprawnych(niskiepobudkiczynu,dobrodziecka)niejesttożsamezichin-
korporacjądosystemuprawa.Jesttopozasystemoweodesłaniedonormmoralnych,
określającychznaczenietegoterminu.
Wprowadzanieogólnoludzkichwartościdosystemuprawamożenastąpićrównież
wwynikuwykładniprawa.Polegaonanaczynnościachirozumowaniachprowadzą-
cychdorekonstrukcjinormyprawnejzokreślonychfaktównormotwórczych(źródeł
prawa).Obejmujeustalanieźródłarekonstrukcji(faktunormotwórczego),ustalanie
znaczeńposzczególnychwyrażeńorazsamąrekonstrukcjęnormyzokreślonych
13
Ibidem,s.301.
14
Zob.S.Wronkowska,M.Zieliński,Z.Ziembiński,Zasadyprawa-zagadnieniapodstawowe,Wy-
dawnictwoPrawnicze,Warszawa1974,s.8-72,198-201.
