Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
RozdziałI
tekstówprawnychczywartościmoralnych,prowadzącądosformułowaniawypo-
wiedzinormatywnej,wyrażającejzrekonstruowanąnormę15.
Podkreślićteżnależy,żepodstawowezasadyodnoszącesiędotworzenia
istosowaniaprawapozostająściślezwiązanezzasadamietycznymi.Niektórzy
przedstawicieledoktrynyokreślająjemianemnmoralnośćprawa”(przykładem
sązasadalexretrononagitorazzasadanullumcrimensinelege,nullapoena
sinelege).
Związkimiędzyprawemamoralnościąistniejąrównieżnapoziomietreści,two-
rzącrelacjetreściowe.Zależnościtreściowemiędzyprawemamoralnościąanali-
zujesięjakorelacjemiędzyprzedmiotowymiapodmiotowymizakresamiregulacji
ikwalifikacjinormprawnychimoralnych16.Ujmującproblemzperspektywypod-
miotowejnależyzwrócićuwagęnaistotnąkwestię-pomimoiżadresatemnorm
prawnychimoralnychjestosobafizycznawrozumieniuprawa(czylizdolnado
ponoszeniaodpowiedzialnościztytułuwiny),tojednakpojęciepodmiotupowyż-
szychnormjestznacznieszerszewrozumieniuprawa.Odnosisiębowiemrównież
doosóbniefizycznych,np.prawnych,którezazwyczajniepełniąpodobnejfunkcji
wwiększościsystemówetycznych.Zkoleirelacjeprzedmiotoweprawaimoralności
rozważanesązwyklewliteraturzeprzypomocymodeluinkluzjiorazmodelukrzy-
żowaniaróżnychpoglądówteoretycznychwdanejmaterii.Wprzypadkuinkluzji
prawostanowiminimummoralności(prawojestmniejszympodzbioremwstosunku
domoralności),gdziepaństwozabezpieczaiegzekwujeprzypomocysankcjipraw-
nychnormymoralneoszczególniedoniosłymznaczeniuspołecznym17.Wmodelu
drugiegotypuwyróżniasiętrzyzbioryzachowań-regulowanychtylkoprzezprawo
lubwyłącznieprzezmoralnośćorazkwalifikowanychłączniezarównoprzezprawo,
jakimoralność.Następniedokonujesięanalizykrzyżowejtychzbiorów.Ipomimo
iżprawowkwestiimoralnościwzakresieprzedmiotowegozakresuregulacjijest
bardziejminimalistyczne,równocześniecharakteryzujesięznaczniewiększąprecy-
zjąiszczegółowością18.
15
Zob.L.Leszczyński,Zagadnieniateoriistosowaniaprawa.Doktrynaitezyorzecznictwa,Zakamy-
cze,Kraków2001,s.109.
16
Zob.W.Lang,J.Wróblewski,S.Zawadzki,Teoriapaństwaiprawa,op.cit.,s.305-308.
17
Zob.S.Ehrlich,Wstępdonaukiopaństwieiprawie,PWN,Wrocław1979,s.190-191.
18
nMoralnośćzewzględunanieinstytucjonalnyinieformalnycharakterjeststosunkowotanimśrod-
kiemkontrolispołecznej.Procespowstawanianormmoralnychmacharakterspontanicznyiniewy-
magażadnychnakładówspołecznych.Proceswdrażaniamoralnościiwychowaniamoralnego(proces
uspołecznieniajednostki)dokonujesięwobrębieinstytucjiimałychgrupspołecznych,którepeł-
niąrównieżinneważnefunkcjespołeczne(np.rodzina,instytucjeoświatowe).Równieżkontrola
przestrzeganianormmoralnychiobyczajowychniepociągażadnychkosztówspołecznych.Zarówno
wyrzutysumienia,jakisankcjerozsianeniewiążąsięzjakimikolwieknakładamispołecznymi.Na-
tomiastprawozewzględunawysokistopieńformalizacjijeststosunkowokosztownymspołecznie
normatywnymsystememkontrolispołecznej”-W.Lang,J.Wróblewski,S.Zawadzki,Teoriapań-
stwaiprawa,op.cit.,s.308.
