Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZbigniewZielonka
AkademiaPomorskawSłupsku
DZIEŁOJANADŁUGOSZA–UKORONOWANIEMIDEI
PATRIOTYCZNEJWHISTORIOGRAFIIPOLSKIEGO
ŚREDNIOWIECZA
DziełoJanaDługoszatonietylkoRoczniki,czyliKronikiKrólestwaPolskiego.Prócz
nichzostawiłnamdziejopisinneważnehistorycznepisma,jednakżenieśmiertelność
(oczymświadczydzisiejszesympozjumicałynRokDługosza”)zapewniłamutawła-
śniehistoriaPolskiworyginaleoczywiścienapisanapołacinie.Kiedyczujemysięza-
smuceniwobectekstówśredniowiecznychpozostawionychwjęzykach-niemieckim,
włoskim,francuskim,katalońskim,angielskim,podnosinasządumęfakt,żeuczest-
niczyliśmywtamtejepocejakoznakomiciautorzyznakomitychdzieł,którepotrafili-
śmynapisaćpołacinie,wjęzykucałegozachodniegoświata.Prawdziwąoryginalność,
różnorodnośćanawet,możnapowiedzieć,wielkośćosiągnęłaPolskaliteraturaśre-
dniowiecznawdziejopisarstwie.Mywszystkietetekstynazywamyjednymsłowem:
kroniki,leczjesttotylkoporęczne,aledalekieodścisłościliterackiejokreślenie.
Wpolskimśredniowieczuliterackimodnajdujemybogactwogenologiczne.Jakże
dalekowtymzakresiestojągestaAnonimazwanegoGallem,gestarycerskiedodajmy,
odKronikiMistrzaWincentegozwanegoKadłubkiem.Aprzecieżdzielipowstanieobu
dziełzaledwiestolat!AlejeszczebliższaczasowoKroniceWincentegojestrefleksyj-
naKronikawielkopolska.Wreszciezupełnieinnymquasi-dokumentemhistorycznym
jestnkronika”,czylipamiętnikpolitycznyJankazCzarnkowa.Totylkonajbardziej
popularneutworydziejopisarskie,którymioboklicznychinnychrodzimych(iobcych)
dysponowałJanDługosz.Czterystulecianietylkoobszaruhistorycznego,aletakże
literackodziejopisarskiegomiałzasobąDługosz,przeżywałjejakopisarz,historyk
iczłowiek.TakżejakoPolak,niebójmysiętegoantycypującegookreślenia,gdyżżar-
liwośćPolakaprzenikajegodzieło.Aledodajmymożenietakąsamą,aletęsamą
żarliwośćspotykamywdzieleAnonimazw.Gallem,MistrzaWincentego,kronikarza
wielkopolskiego(Baszka).
Największymnieporozumieniem,którepodzieńdzisiejszyniejednokrotniewy-
stępujewbadaniachhistoryków,byłoto,żeniebranopoduwagęfaktu,żetzw.kro-
nikipolskiegośredniowieczanależąrodzajowodoliteraturypięknej,sąróżnymijej
gatunkami,anie,żedosłowniesątraktowanejakokroniki,czylitekstyhistoryczne.
DziełoDługoszastanowipodsumowaniewszystkichtychgenologicznychzałożeńdo-
tychczasowejhistoriografiipolskiej.Jestzupełnieróżneodtamtych,niemaliterackich
ambicjiwiekuchansondegesteczyczasówpierwszegorenesansukulturystarożytnej
