Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Edukacjajutra-WspółczesnystanetapówidziedzinedukacjiwPolsce
metodologicznyogólnejteoriisystemówwciążpozostajeniejasny.Przeważaopinia,
żestanowionarezultatunifikującejanalizywynikówzróżnicowanejklasydyscyplin
naukowych.Bocheński(1994)wprostuznajesystemzakategorięontologicznąze
względunajegoradykalnietransdyscyplinarnyzasięg.ZdaniemBocheńskiegopoję-
ciesystemu-zważmy-jestjednymznajbardziejabstrakcyjnychpojęć,jakieznamy.
Teoriasystemówoferujezintegrowanąontologię-określanączasamitakżemia-
nemnsystemizmu”-będącąpodstawąkonwergencyjnejwersjiideijednościnauki
(jejobszernywykładzawieraprzywołanaksiążkaM.Bungego).Ontologiasystemo-
waunikauproszczeńcharakterystycznychdla:
•skrajnychodmianholizmu(niedoceniającegoznaczeniamikrostrukturysyste-
mudlarealizacjiwłasnościifunkcjisystemowych);
•indywidualizmu(przeceniającegorolęskładnikówsystemuiichwłasności);
•stanowiskaokreślanegojakoenvironmentalism(przeceniającegorolęśrodo-
wiskananiekorzyśćskładników,strukturywewnętrznejorazmechanizmów
systemu);
•skrajnejwersjistrukturalizmu(utożsamiającegosystemynaturalnewyłącznie
zichstrukturami);
•radykalnegofunkcjonalizmu(pomijającegoznaczeniemateriałowejspecyfiki
składnikówsystemudlarealizacjijegofunkcjisystemowych);
•radykalnychodmianmikroredukcjonizmuimikrodeterminizmu(niedoceniają-
cychroliuwarunkowańśrodowiskowychiprzyczynowościodgórnej)(Duraj-
-Nowakowa,1997;aplikacjezespołupedagogównatematsystemowychujęć
pedagogiki,por.KaliszewskaiKlasińska,2010).
Nagruncieontologiiteoriisystemówprzyjmujesię,żewyjaśnieniamikroreduk-
cyjnemającharaktercząstkowy.Istniejądwiepodstawoweracjeprzesądzająceoist-
nieniulimitacjitejproceduryeksplanacyjnej.Pierwszaznichpoleganatym,żekażdy
system(atom,komórka,rodzina)opróczskładuposiadarównieżstrukturę.System,
jakoodpowiedniozintegrowanacałość,niejesttylkokolekcjąswoichczęści,leczsta-
nowiemergentną(względemtychżeczęściiichwłasności)jednostkęmającąspecy-
ficznewłasnościsystemowe.Conajmniejniektórespośródnichpodlegająnietylko
mikrodeterminacji,alerównieżdeterminacjomśrodowiskowym.Ichuwzględnienie
jestkluczowedlazrozumieniaconajmniejniektórychwłasnościsystemowych.Wła-
śniedlategowyjaśnieniamikrostrukturalne(odwołującesiędoendostrukturysys-
temuorazdeterminacjitypumikro-makro),chociażniezmierniecennepoznawczo,
mająograniczonyzasięg.
Drugaracjanarzeczistnienialimitacjiprocedurymikroredukcyjnejrównieżod-
wołujesiędoroliśrodowiska,aleujmujetęrolęwniecoinnysposób.Chodzioto,że
każdysystem(możezwyjątkiemuniwersum)jestpodsystememsystemuwyższego
rzędu,wkonsekwencjiczegopodleganietylkodeterminacjomtypumikro-makro,
aletakżedeterminacjommakro-mikro(wrodzajuprzyczynowościodgórnej).Licz-
nychprzykładówoddziaływańtypumakro-mikrodostarczająprosteobserwacje(np.
gdykończynazostajeodcięta,jejkomórkiobumierają;gdysłońcechowasięzahory-
