Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Edukacjajutra-WspółczesnystanetapówidziedzinedukacjiwPolsce
modelachredukcji,emergencji,superweniencji,implementacji(realizacji).Okażdej
znichmożnamówićnapoziomieprzedmiotowym(wodniesieniudorelacji,których
argumentamisąwłasności,zdarzenia,procesy,wzorce,struktury,prawidłowości)
oraznapoziomiereprezentacjijęzykowo-poznawczych(wodniesieniudorelacji,któ-
rychargumentamisąpredykaty,prawa,teorie,anawetcałedyscyplinynaukowe)
(Bocheński,1994;Strawiński,1991).
Wostatnichkilkudekadachjesteśmyświadkamirosnącegozainteresowaniaemer-
gencją.Dominujepogląd,żenajnowszebadaniadotyczącedynamicznych,samoor-
ganizującychsięsystemówdostarczyłynowychnarzędziteoretycznychdoanalizy
zjawiskaemergencji.Oemergencjimówisiędziśwkontekściemechanikikwantowej,
termodynamikinieliniowejiteoriichaosu,teoriiewolucji,teoriisystemów,teorii
złożoności,teoriisamoorganizacjiioddziaływańsynergetycznych,teoriisztucznego
życiaisztucznejinteligencji,teoriiinformacji,atakżemultidyscyplinarnejkognity-
wistykiifilozofiiumysłu.Współczesneteorieemergencjinajczęściejzachowującią-
głośćpojęciowązwynikamiuzyskiwanymiwteoriachstrictenaukowych.Niektórzy,
jakPaulDavies(Poczobut,2009),utrzymują,żemodelświata,jakidostarczanauka
branawcałymswoimbogactwieiróżnorodności,jestmodelemwyraźnieemergen-
tystycznym(ewaluacjamyśleniasystemowegowpsychiatrycznejterapiirodzin:por.
GórniakiJózefik,2003).
Statusmetodologicznyteoriiemergencjijestinnyniżstandardowychteoriizali-
czanychdonaukempirycznych.Niepełniąonetychfunkcjieksplanacyjnychipre-
widystycznych,którychwymagamyodteoriiempirycznych.Wprostprzeciwnie,co
najmniejniektóreteorieczypojęciaemergencjiwskazująnaistnieniezasadniczych
barier:prewidystycznych,eksplanacyjnych,kombinatorycznychlubobliczeniowych.
Oemergencjiniemówisięwprostwjęzykumechanikikwantowej,teoriichaosu,
chemiifizycznej,biologiimolekularnej,neurobiologiiczykognitywistyki.Wprowa-
dzającpojęcieemergentnychwłasnościlubemergentnychstruktur,dokonujemyon-
tologiczno-epistemologicznejinterpretacjirelacjizachodzącychmiędzywłasnościa-
miistrukturamitworzącymiróżnepoziomyorganizacjiprzyrody(GórniakiJózefik,
2003).
Zważmy,iżsytuacjaproblemowajestotyleskomplikowana,żeniemajednego
pojęciateoriiemergencjiowyraźnieokreślonychkryteriachizakresiestosowalności.
Różnepojęciaemergencjisłużądoróżnychcelówwróżnychkontekstach.Niektóre
proponowanekryteriaemergencjisątakrestryktywne,żepojawiająsięwątpliwo-
ści,czywogólecokolwiekjespełnia.Innemającharakterinflacyjny,gdyżpozwalają
traktowaćniemalkażdąwłasnośćsystemowąjakowłasnośćemergentną(Nobis,1999;
por.Kocowski,1978).
Podkreślonozasadnie,iżnNiemarównieżzgody,costanowipodstawowąjed-
nostkęemergencji,akandydatówjestwielu:struktury,własności,informacje,wzorce
zachowaniowe,prawaiprawidłowości,normy.Jednakposzczególnejednostkiemer-
gencjiniesąodsiebieniezależne.Pojawianiusięwprocesieewolucyjnymnowych
strukturtowarzyszyzazwyczajemergencjanowychwłasnościifunkcjisystemowych.
Zkoleiopisianalizastrukturwyższegorzęduwymagazastosowanianowychnarzę-
