Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Potencjałkategoriiemergencjiwrozpoznawaniukwestiispołeczno-humanistycznych
19
zontem,zmniejszasięśredniaenergiakinetycznacząsteczekpowietrza;gdymałżon-
kowiesięrozwodzą,wpływatonastanczłonkówrodziny).
Wkażdymprzypadkustan(i/lubwłasności)składnikówokreślonegosystemu
zmieniasiępodwpływemtego,cozachodzinapoziomiesystemuwyższegorzędu.
Jakpisałfilozofnauki:nDobrzesformułowanyproblemnagrunciefizykiatomowej
czyfizykipolaobejmujewarunkibrzegowe,którestanowiąskrótowyopisśrodowiska
makrofizycznego.Taksamodobrzesformułowanyproblemnagrunciepsychologii
lubnaukspołecznychzawierawyraźneodniesieniedośrodowiskamakrospołecz-
nego,wszczególnościdookreślonegosystemubądźsupersystemuwyższegorzędu”
(Bunge,1967,s.130).Zperspektywyontologiiteoriisystemówholizm(istowarzy-
szonyznimmakroredukcjonizm)orazindywidualizm(istowarzyszonyznimmi-
kroredukcjonizm)sąstanowiskamijednostronnymi,którewsposóbnieadekwatny
konceptualizująrzeczywiste-wertykalneihoryzontalne-relacje,wjakichpozosta-
jąwzględemsiebiesystemynaturalneiichwłasności(Strawiński,1997;nt.potrzeb
człowiekawsystemowejoptycepsychologazob.także:Kocowski,1978).
Emergencjajakorelacjamiędzypoziomowa:system-struktura
Jedenzgłównychproblemówdyskutowanychobecnienagruncieanalitycznejon-
tologiiifilozofiinaukindotyczyrelacjimiędzypoziomowychiinterteoretycznych,czyli
relacjizachodzących(a)międzywłasnościami(zdarzeniami,procesami,wzorcami,
regularnościami)należącymidoróżnychpoziomóworganizacjiświataoraz(b)mię-
dzyjęzykamiteoriiróżnychrzędów.Niemalepszychkryteriówwyodrębnianianatu-
ralnychpoziomóworganizacjiniżteodwołującesiędookreślonychteoriiidyscyplin
nauki.Jużpobieżnaanalizarozmaitychklasyfikacjiitypologiinaukpokazuje,żenie
mamydoczynieniazliniowouporządkowanąhierarchią,leczzwielorakorozgałę-
zionąstrukturądrzewa.Opróczróżnychdziałówfizykiistniejerozbudowanagrupa
dyscyplinszczegółowychzajmującychsiębadaniemstrukturalniewyższychiewolu-
cyjniepóźniejszychpoziomóworganizacji:odchemiifizycznejponeurobiologię,neu-
ropsychologię,kognitywistykę,naukispołeczneijęzykoznawstwo.Każdaznichma
własnyaparatjęzykowo-konceptualnyorazzbiórkategoriiteoretycznych,zapomo-
cąktórychopisujeiwyjaśniazachowanieorazwłasnościokreślonejklasyobiektów,
atakżeregularności,jakimonepodlegają”(Poczobut,2009,s.11-12).
Poszczególnepoziomyorganizacjiniesąodsiebieniezależneaniwpełniauto-
nomiczne.Istnienie,zachowanie,atakżespecyfikawłasnościprzysługującychsyste-
momwyższychrzędówsąconajmniejczęściowodeterminowaneprzezichmikro-
strukturę.Dotyczytowłasnościpojedynczychatomów,molekuł,związkówchemicz-
nych,komórek,organizmówwielokomórkowych,ludzi,całychpopulacjiiekosyste-
mów.Zachodzeniedeterminacjitypumikro-makrostanowiontologicznąpodstawę
niezwykleowocnegoeksplanacyjnieprogramumikroredukcji(Poczobut,2009).
Współcześniedonajintensywniejdyskutowanychrelacjimiędzypoziomowych
należą:redukcja,emergencja,superweniencjaiimplementacja(realizacja).Każda
znichobrosłarozmaitymiinterpretacjami,dlategozasadnejestmówienieoróżnych
