Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SekcjaC–Klimat
C1PROMIENIOWANIESŁONECZNE
IKLIMAT
Hasła
Promieniowanie
słoneczne
Wiatry
Prądymorskie
Deszcze
Energiasłonecznajestgłównymczynnikiemodpowiedzialnymza
tworzeniesięklimatów.Energiapromieniowaniasłonecznegodociera
doZiemi,gdzieznacznajejczęśćjestpochłaniana,anastępnie
zamienianawciepłoizpowrotemwypromieniowywana.Ogrzane
powietrzeunosisiękugórze;zużywanajestprzytymenergia,co
powodujeoziębianiewznoszącychsięmaspowietrzawprocesie
znanympodnazwąochładzaniaadiabatycznego.
GłównewiatrynaZiemipowstająnaskutekwznoszącychruchów
ogrzanychmaspowietrzawstrefierównikowej;naichmiejsce
przemieszczająsięchłodnemasypowietrzazpółnocyipołudnia,
tworzącwiatryzwanepasatami.EfektemdziałaniasiłyCoriolisa,
wywołanejruchemobrotowymkuliziemskiej,jestodchylenie
przemieszczającychsięmaspowietrzawprawonapółkulipółnocnej
iwlewo—napółkulipołudniowej.Pasatyspotykająsięniecona
północodrównikawmiędzyzwrotnikowejstrefiezbieżności.
Powietrzeznajdującesięwgórnychwarstwachatmosferyoddalasię
tymczasemwkierunkubiegunówiopadawpasie
okołozwrotnikowym.Czapylodowewokolicachokołobiegunowych
powodująwzrostalbedo,cozmniejszaogrzewaniesięmaspowietrza
iskutkujepowstaniemmaschłodnegopowietrza.
Wodywoceanachmieszanesąprzezwiatry.Pasatytłocząmasy
wodnewkierunkukontynentów,powodujączmiennośćpoziomu
wódoceanicznych.Naprzykład,uwybrzeżyAmerykiPółnocnej
poziomwodywAtlantykujestmniejwięcej1do2mwyższyniż
wPacyfiku.Różnicetepowodująpowstanieprądówoceanicznych.
Takwięc,naprzykład,ciepłemasywódzobszaruKaraibów
przemieszczająsięwkierunkupółnocnymjakoGolfsztrom,
anastępniezakręcająwstronępółnocnejEuropy,gdziewywierają
znaczącyefektocieplający.
Deszczepowstająnaskutekoziębianiasięciepłychmaspowietrza.
Ciepłepowietrzemożezawieraćwięcejparywodnejniżzimne,
schładzaniemaspowietrzapowodujewięcskraplaniewodyiopady
deszczu.Jeśli,naprzykład,masypowietrzaprzemieszczająsięnad
morzem,anastępniewznosząsięnadszczytygórskie,tosą
schładzanewtempieokoło6–10oCokm–1,zależnieodich
wilgotności;wefekciepowstajedeszcz.Poprzekroczeniupasm
górskichmasypowietrzaopadająiogrzewająsięponownie,co
prowadzidopowstawaniatzw.cieniaopadowegopozawietrznej
stroniegór.
