Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Nowypragmatyzm,czyliekonomiaipolitykadlaprzyszłości
27
Napewnozbiegiemczasuczegoinnegobędziemychcieli,bocoinnegobędziemy
mieliicoinnegobędziemywiedzieli.Wciążbędącpodpresjąlukimiędzypotrzebami
ipragnieniamiazaspokojeniemiposiadaniem,będziemymotywowanidoposzukiwa-
niadodatkowejporcjidochodów,ponieważpodnoszeniestandardużyciawymagaćbę-
dziewiększychwydatków.Niemogącmiećwięcejilepiejdzisiaj,będziemystaraćsię,
abymiećwięcejilepiejjutro.Ekonomiaprzyszłościzatemtonieekonomiastanu,lecz
ekonomiazmian.Odpowiadanamnietylenapytanie,jakjesticoodczegowsferach
produkcji,podziałuiwymianyzależy,ilenato,jakbędzieicoodczegobędziezależało.
Sprawajestniezwyklezłożonazkażdegopunktuwidzenia:etycznego,psycholo-
gicznego,społecznego,ekonomicznego,prawnego,politycznego.Niemożnaprzecież
ludziomzabraniaćpragnieniaposiadaniaczegoś,jakrównieżniemożnaimnakazy-
wać,abyczegośchcieli.TobyłabyOrwellowskarzeczywistość.Naturalnie,sąwyjątki,
wktórychsytuacjęnależykontrolować,zwłaszczatam,gdziewystępująnegatywne
zewnętrzneefektykonsumpcji,jakwprzypadkunarkotyków,bronistrzeleckiejczy
nieokiełznanegohazardu.Winteresiespołecznymtegotypupotrzebymusząbyćtłu-
mione,należywięczorganizowanądziałalnościązapobiegaćichrozprzestrzenianiu
się.Pewnepotrzebyniemogąbyćakceptowane.
Pewneazatemktóreiktomatorozstrzygać?Zdaniasąpodzielone.Niepo-
wiodłasięprohibicjawStanachZjednoczonychwlatach20.XXw.Aleczytaksamo
byłobyzliberalizacjąrynkułagodnychnarkotyków?Codałobyrozluźnienierynku
pornografii?Napewnojegoekspansję.Dlategoteż,zewzględunawyznawanewar-
tości,prawiewszędzieustawodawcywprowadziliobostrzenia,cowytłumiłoeskala-
cjępotrzebwtymzakresie(bezżadnychformalnychograniczeńzpewnościąbyłaby
niemała),alezarazemuruchomiłomechanizmyczarnegorynku,atymsamymko-
niecznośćjegopenalizacji.JednocześniejednakniecowiększatolerancjawHolandii
wobecHmiękkich”narkotykówspowodowałaspadekpopytunaszkodliweHtwarde”
środkiodurzające.DoświadczeniaDaniisugerują,żeliberalizacjarynkupornogra-
fiiprzyczyniłasiędospadkupoziomuprzestępstwseksualnych.Zpunktuwidzenia
zakładanegokulturowegoiwychowawczegocelustosowaniewyłącznierygorystycz-
nychzakazówdajeograniczoneefekty,aniekiedyprzynosiujemneskutkiuboczne.
Nietędyzatemdroga.
Jakinależywięcobraćkierunek?Samryneknigdyniestawiczołatemuwyzwa-
niu,awięcpotrzebnesąokreśloneorganizacjespołeczne,aprzedewszystkimpań-
stwozjegoregulacjamiorazinwestycjamiwkapitałludzki,boimwyższypłynący
stądpoziomświadomościspołecznej,tymwiększaumiejętnośćinteligentnegokształ-
towaniawłasnychpotrzeb.Dodaćwarto,żewykształceniemazasadniczywpływna
charakterpotrzeb.Wrazzewzrostemwykształceniapotrzebyprzesuwająsięwstronę
dóbriusługkultury.Wrazzewzrostemdochodów,którymnietowarzyszywzrostwy-
kształcenia,bynajmniejtakbyćniemusi.Matookreślonekonsekwencjedlagospo-
darki,którapowinnadostosowaćstrukturęoferowanejpodażydowynikającychstąd
przekształceńwstrukturzeefektywnegopopytu.Podajmyklasycznyprzykład:mniej
wódki,więcejksiążek.Tępierwsząpotrzebęwartoograniczać,tędrugąkultywować,
stosującwtymcelum.in.instrumentyfiskalne.